Mohd Rafi Yaacob Mohd Rosli Mohamad

(1)

Mohd Rafi Yaacob Mohd Rosli Mohamad

Isu. dan. 1?en~et'esaian

(2)

• •

(3)

PENERBIT UNIVERSITI MALAY IA KELANT

#,... .~ KANDUNGAN

©

UNIVERSITI MALAY lA KELANTAN Mac

2014

Penyumbang

Kala Aluan l aib Can. elor UMK Penghargaan

Prakata

v

vi vii viii

Tidak dibenarkan menciplak atau mencetak kembali mana-mana bahagian isi buku inielektronik,

fotokopi, mekanik rakaman, atau yang lain-lain sebelum mendapat izinbertulis daripada PENERBIT UNIVERSITI MALAYSIA KELANT

terlebih dahulu.

Perkembangan Global, Dava aing dan sahawan .lelayu

Mohd Ro Ii Mohamad dan Rosman Mahmood

2

2. sahawan Muslim dalam Era Globalisasi:

Cabaran dan Pen "elesaian

tohd Zu/kifti Muhammad, ....iohd Faisol lbrahim, Goh Sa.' Leng dan Tamrin Amboala

39

ISB 97 -96 -57 2-57-2

3. Program Mlkrokredit dan Keusabawanau Kecil 59 Rosman Mahmood dan. iohd Ro /iMohamad

Diterbitkan oleh:

rover iti ialay ia Kelantan Karung Berkunci 36, Pengkalan Chepa,

16100

Kola

Bharu,

Kelantan.

Tel:

09-77171 1 Fill: 09-77171 2

4. sahawan Dan istem Akaun Perniagaan Wan Molul 'a::.tjUall Mohd 'ori

97

5. eusahawanan Antaraban bagi Enterpris Kecil dan erhana Ielayu: Peranan Jaringan dalam Penerokaan Ke Pasaran Global

Zizah CI,e Senik. Ro malt fat I a, 'or Liza Abdullah, Ridzuan .\fd Sham, dan Wan Fauilah WOII Yu off.

116

Reka bentuk, atur huruf dandiurus cetak oleh:

Rimbunan Ilmu dn.Bhd.

o. 92-G, 92-1, 92-2, Blok 2,

\\irna alleh aidin,

Jalan Dwi 11 ik, Dataran Dwi Ta ik, Bandar riPermaisuri, - 6000 Kuala Lumpur.

m nanjung I hd Ra laaeo

(4)

7. Usabawan Kraf Di 1alaysia: nalisa 153 LaJuan Terbadap Perbubungan Inovasi

Produk, Komitmen Perniagaao, Dan Perkembangao Perniagaan

Muhammad Ab! Softan bd Halim, Shaladin Muda dan li-'anAbdul A:;:i:;:Wan Mohd Amin 8. Model Pembaogunan Pemasarao Islam

untuk Peniaga 1uslim Ida adia Hamidon

9. Kepuasao Pengguna Terhadap Produk lakanan dan Minuman Perusahaan Kecil dan Sederhana (PKS) DiChangJun Kedah Ida 'adia Hamidon

10. Ciri-Ciri Personaliti dan Kerohanian sahawan 1uslim: Tinjauan wal dalam Kalangan Usahawao likro D1 Kelantao

fohd Zain Mubarak; Asyraf Abdul Rahman dan Mohd Raft Yaacob

11. Kajian Tinjauan Profil Usahawan serta Keperluan dan Masalah dihadapi Usahawan Kecil Sederhana ] 'egeri Kedab Filzan Md / a dan Siti 'orezam Othman 12. Kesanggupan Graduan Melayu Menjadi

sahawan

Norudin Man or dan Zalinawati Abdullah

iv

., ~ ~", PENYUMBANG

</

I,

171

AsyraiB. Abdul Rahman, PhD, Prof Madya, Fakulti Pembangunan

⁰

ial, Universiti Malaysia Terengganu.

Filzah Md Isa PhD, Prof Madya, ekolah Pengurusan Perniagaan Kolej Perniagaan Universiti Utara Malaysia.

Goh Say Leng, Pensyarah, ekolah ains lnforrnatik, Universiti Malaysia Sabah Kampus Antarabang a Labuan.

Ida adia Binti Hamidon, Pensyarah, Fakulti Keusahawanan dan Perniagaan, Unive,rsiti Malaysia Kelantan.

203

Mohd Faisol Ibrahim, PhD, Pensyarah Kanan, Fakulti Ekonomi

dan

I.

luamalat, Universiti Sains Islam Malaysia.

239

Mohd Rafi Yaacob, PhD, Prof Madya, Fakulti Keusahawanan Dan Pemiagaan, Universiti Malay ia Kelantan.

ohd Ro

Ii

lohamad, PhD, Prof. Iadya, Fakulti Keusahawanan dan Perniagaan, Universiti Malaysia Kelantan.

261

..lohd

Zain

B. Mubarak, Pensyarah Kanan, Pusat Pengajian Bahasa

dan

Pembangunan lnsaniah, Univer iti Malaysia Kelantan.

lohd Zulkifli 1.1uhammad, Pensyarah Kanan, Fakulti Keusahawanan

dan

Perniagaan, Univer

iti

Way ia Kelantan.

luhammad Abi ofian Abd Halim, PhD, Pensyarah, Fakulti Penguru an Perniagaan,

Uruver

uti Teknologi • lara Terengganu.

'or Liza dullah, PhD Pensyarah Kanan, Fakulti Ekonorni dan

Pengurusan, niver iti Kebangsaan lalav ia.

(5)

Ridzuan

Md Sham, Pensyarah Kanan,

Mfi,

Unikl

~... KATAAlDAN

<if>" NAil CANSElOR OMK

-~~

Teknologi Mara Terengganu.

As alamualaikum Ro mah Mat

Isa,

PhD, Prof. Madya, G B, Univer iti Kebang aan Malaysia.

Shaladin Muda, PhD, Profesor, FakuIti Penguru an dan Ekonomi, Univer iti Malaysia Terengganu.

aya mengueapkan syabas kepada Profe or Madya Dr. Mohd RafiYaaeob dan Profe or Madya Dr. Mohd Ro IiMoharnad dari Fakulti Keusahawanan dan Pemiagaan, Univer iti Ialaysia Kelantan yang terlibat dalam penyuntingan buku ini yang bertajuk MUahawan Keeil ^L Ielayu - I u dan Penyele aian"

Tidak dilupakan juga ialah pensyarah-pensyarah dari pelbagai univer iti yang menyumbangkan tulisan mereka dan juga Penerbit Universiti Malaysia Kelantan yang menerbitkan buku ini.

RosmanMahmood, PhD, Pensyarah Kanan, FakuIti Penguru an Pemiagaan, Universiti Teknologi Mara Terengganu.

Siti orezam Othman, PhD, Pensyarah Kanan, Sekolah Teknologi Pengurusan dan Logistik, Universiti Utara 1alaysia.

Tamrin Amboala, Pensyarah, ekolah Sains Informatik, Universiti Malay ia Sabah Kampus Antarabang a Labuan.

Buku ini menyentuh pelbagai isu yang membelenggu usahawan L1elayu dari pelbagai sudut antara lain eperti kelemahan pemasaran, pasaran yang terbatas di peringkat tempatan dan kelemahan dalam menghayati ajaran Islam dalam menjalankan aktiviti 'pemiagaan. eterusnya, buku inimemberi pelbagai eara penyelesaian eontohnya dengan mengambil peluang-peluang yang ada dan eterusnya menggunakan model-model tertentu ebagai panduan. Amnya, buku ini ecara lang ung atau tidak menjelaskan bahawa isu yang dihadapi oleh usahawan Ielayu bukanlah perrnasalahan etnik, ebaliknya kelemahan teknikal. Isu iniboleh ditangani jika usahawan Melayu

gigih

mempelajari ilmu keusahas anan dan mempunyai ciri-ciri usahawan berjaya.

Wan Abdul Aziz " an MohdAmin, PhD, Prof Madya, FakuIti Pembangunan o

ial,

Univer iti Malay ia Terengganu.

Wan Fauziah Wan Yusoff, PhD, Prof. Madya Kanan, Fakulti Pengurusan Teknologi dan Perniagaan, Univer iti Tun Hu ein Onn 'Ialay ia.

Wan lohd

Tazif

Wan dohd ori, PhD, Pen -arah Kanan, Fakulti Perakaunan, Pensyarah Kanan, Universiti Teknologi i

tara

Terengganu.

elaras dengan hasrat Perdana 1Ienteri yang ingin melahirkan lebih banyak usahawan Melayu berjaya, penerbitan buku ini diharap menjadi pemangkin yang dapat mendokong hasrat kerajaan untuk membuka minda orang Melayu terutamanya generasi muda untuk menjadikan usahawan pilihan kerjaya utama danbukannya memilih untuk bekerja dengan kerajaan mahupun syarikat swasta,

Justeru, budaya keusahawanan akan inonirn dengan budaya lelayu.

Zalinawati Abdullah, Pensyarah, FakuIti Pengurusan Perniagaan Univer iti

Teknologi 'lara Teren anu.

Wassalam

Profe orDatuk Dr. Raduan Hj. CiteRo e Zizah Che enik, PhD, Prof 1adya, Fakulti Ekonorni dan Pengurusan,

Univeriti Kebang aan lalaysia.

(6)

'I ~...~>

PRAKAIA

'v ~

Ucapan terima kasih kepada Penerbit Univer siti lalay ia Kelantan, Azman Bin Hashim dan

Arnirul

Firdaus Zilah yang memberi kerjasama sepenuhnya dalam penerbitan buku ini. Akhir ekali, tidak lupa juga ucapan ribuan terima kasih kepada ibu bapa, isteri dan anak-anak kami dan juga

ahli-ahli

keluarga karni yang telah banyak memberi okongan padu dan emangat yang utuh dalam menjayakan buJ...-uini .• fereka ebenarnya banyak berkorban, mernaharni tuga kami ebagai pellS}'arah yang banyak menghahis rna a dengan buku-buku dan kerja-kerja pentadbiran, pengajaran dan penyelidikan, aya ucapkan ribuan terima kasih.

Menoleh ke belakang, ulalatus Salatin (Sejarah Melayu) yang disiapkan oleh Tun eri Lanang pada tahun 1612 merupakan catatan agung tentang kebangkitan, kegemilangan dan kejatuhan bangsa Melayu.

Walaupun karya beliau sangat edikit menyentuh tentang ekonorni Melayu, kehebatan kaum Melayu pernah terserlah dalam bidang pentadbiran, politik antarabangsa dan sosio-budaya. Malangnya, kedatangan penjajah yang bertali arus ejak kejatuhan Kerajaan Melayu Melaka pad a tahun 1511 rnenyebabkan kaurn Melayu eakan-akan menjadi "penurnpang" di tanahair rnereka endiri.

Sehingga r Ialaya mencapai kernerdekaan pada tahun 1957, kaum Melayu terus dipinggirkan di

kav ..

rasan pedalaman dan kampung-kampung tradisi sebagai nelayan, petani, pekebun kecil atau pemungut hasil hutan. Sebaliknya kaum pendatang yang dibawa oleh Penjajah lnggeris ditempatkan di kawasan bandar atau dilibatkan dalam aktiviti ekonorni yang berpendapatan lebih tinggi seperti sektor perlombongan, komoditi eksport, pembinaan, perkhidmatan awam dan perniagaan. Oleh itu tidak menghairankan dalam pada Malaya meraikan kemerdekaan, isu utama yang membelenggu kaum

J.1elayu pada masa itu ialah isu kerni kinan dan ketidakseimbangan ekonomi.

Ucapan terima kasih yang tidak terhingga di ata kerjasama yang telah diberikan oleh emua pihak terutamanya kepada laib Can elor Univer iti Malaysia Kelantan, Profesor Datuk Dr. Raduan Hj. Che Rose dan mantan Dekan Fakulti Keusahawanan dan Perniagaan, Profesor Dr. fohamed Dahlan Ibrahim yang memberi dorongan dan sokongan penuh kepada kami dan rakan-rakan pensyarah di Universiti Malaysia Kelantan untuk menghasilkan buku bacaan ilmiah mahupun urnum sebagai rujukan.

Seterusnya, sokongan yang diberi oleh penyumbang bab-bab dalam buku dari Fakulti Keusahawanan dan Perniagaan di Universiti Malaysia Kelantan dan juga dari pelbagai universiti di Malaysia. Tanpa sumbangan mereka buku ini tidak dapat dihasilkan.

Mohd Rafi l:'aacob, PhD Mohd Ro li Mohamad, PhD

lsu sosio-ekonorni yang masih belum menyebelahi kaum felayu teru diperdebatkan secara fonnal atau tidak fonnal. \Valaupun Dasar Ekonomi Baru (1971-1990) dan dasar-dasar pernbangunan selepasnya telah banyak meningkatkan status so io-ekonorni kaurn priburni ini, isu kemiskinan, ketidakseimbangan pendapatan dan pencapaian ekonorni yang tidak menggalakkan masih berkait rapat dengan orang-orang Melayu. nalam bidang perniagaan, kebanyakan usahawan Melayu masili terperangkap dalam saiz perniagaan yang bersifat rnikro, jeni indu tri dan pa aran yang kurang berdaya aing. erta ketidakupa 'am mencipta nilai tambah dalam produk dan perkhidmatan yang ditawarkan. Ke".'Ujudan pelbagai i u global dan tempatan dewasa iru,

jika

tidak ditangani dengan bijaksana, akan menambah parahkan lagi kedudukan usahawan lelayu. elaras dengan semangat 'iliad, pendedahan ha il kajian dalam buku ini diharapkan mampu menyediakan

dikit

"Itarnin derni -elangsungan hidup dan daya saing burn lelayu ecara umumnya dan

usaha, ~

kecil lelayu ecara khusu nya.

ix

(7)

Buku ini bersifat kontemporari kerana ia membangkitkan pelbagai isu dan penyelesaian semasa dalam dunia keusahawanan, khususnya keusahawanan kecil Melayu. Sebagai pembuka bicara, Mohd Rosli Mohamad dan Rosman Mahmood dalam Bab 1memaparkan isu perkembangan global dan serantau yang mungkin memberi peluang dan ancarnan kepada usahawan Melayu. Beliau berhujah bahawa keupayaan daya saing hanya satu-satu jalan yang perlu diberi perhatian serius oleh usahawan kecil Melayu jika mereka ingin meneruskan persaingan dalam pasaran sejagat.

jaringan melalui institusi kerajaan, institusi perniagaan dan hubungan perseorangan penting dalam membawa enterpris kecil dan sederhana (EKS) ke peringkat antarabangsa. Walaupun mereka tidak menolak kepentingan peranan kerajaan, semua pihak termasuk usahawan perlu menggembleng tenaga dalam menjayakan u aha pengantarabangsaan EKS.

Dalam Bab 2, Mohd Zulkilli Muhammad, Mohd Faisol Ibrahim, Goh Say Leng dan Tamrin Amboala mengingatkan bahawa bidang keusahawanan adalah sangat murni dari sisi Islam- sebuah agama yang merangkumi seluruh cara hidup. Aktiviti keusahawanan pernah menjadi sumber rezeki kepada para rasul yang mulia, termasuk Rasulullah saw. Namun begitu, penulis turut mengingatkan bahawa aktiviti keusahawanan tidak bebas daripada segal a cabaran luaran dan dalaman. Lebih penting lagi, usahawan diingatkan supaya tidak menjalankan aktiviti keusahawanan bukan semata-mata untuk memaksimumkan keuntungan dunia, tetapi juga keuntungan akhirat yang kekal abadi.

Dengan mengkaji industri

kitar

sernula, Mohd Rafi Yaacob melalui Bab 6 menawarkan model penentu kejayaan usahawan. Beliau merumuskan bahawa kejayaan seseorang usahawan adalah bergantung kepada pengalaman perniagaan, kelebihan sumber, motivasi yang tinggi dan strategi perniagaan.

Walaupun model ini masih perlu diuji dan diperhalusi, ia boleh dijadikan panduan kepada usahawan dan bakal usahawan.

Muhammad Abi Sofian Abd Halirn, Shaladin Muda dan Wan Abdul Aziz \Van Mohd Amin turut menawarkan model kejayaan usahawan. Melalui Bab 7, mereka membuktikan bahawa inovasi produk akan lebih berjaya dalam membantu perkembangan perniagaan jika komitmen perniagaan menjadi pembolehubah penghubung.

Masalah usahawan Melayu untuk memulakan dan mengembangkan perniagaan kerana kekangan modal memang diakui oleh pihak kerajaan dan agensi sokongan lain. Sehubungan ini, Ro man Mahmood dan ~ohd Rosli Moharnad menyajikan isu mikrokredit dan keusahawanan kecil dalam Bab 3. Mereka mempamerkan perkembangan mikrokredit yang angat mernberangsangkan di seluruh dunia dan dinegara ini.Mereka mengakui bahawa walaupun terdapat kelemahan dalam pelaksanaan program mikrokredit pad a rnasa sekarang, umber dana iniperlu diteruskan kerana ia telah berjaya mengubah nasib golongan mi

kin

dan usahawan kecil.

Model pembangunan pemasaran Islam dibincangkan oleh Ida Nadia Hamidon di dalam Bab 8. Walaupun bersifat umum, beliau percaya model inidapat memberi panduan kepada usahawan Muslim kehidupan muamalah dan pada masa yang sama menjaga hubungan mereka dengan Allah swt.

Satu lagi punca kelemahan usahawan felayu dalam dunia keusahawanan iatah kerana pengabaian mereka kepada sitem pengurusan yang baik. Dalam Bab 4, Wan ~1ohd

Tazif

\\an 10hd Tori mendedahkan kepentingan itern akaun perniagaan, terutamanp istem perakaunan berkomputer, dalam menentukan kejayaan se ebuah perniagaan.

Ida adia Hamidon dalam Bab 9 memaparkan hasil kajian kepuasan pengguna terhadap produk makanan dan minuman yang dikeluarkan oleh Perusahaan Kecil dan Sederhana (PKS) diKedah, Beliau mendapati bahawa pengguna berpuashati terhadap strategi campuran pemasaran produk PKS, tetapi usaha penambahbaikan perlu terus dilakukan oleh PKS supaya produknya akan terus kekal bertahan dipasaran.

atu kajian ciri·ciri personaliti dan kerohanian usahawan mikro di Kelantan telah dilal-ukan oleh Mohd Zain Mubarak, Asyraf Abdul Rahman dan lohd Rafi Yaacob. Hasil kajian mereka dibentangkan dalam Bab 10.

...1ereka mendapati bahawa ilrnu, ke edaran dan penghayatan terhadap elemen kerohanian Islam telah mempengaruhi tindakan dan kejayaan usahawan, IdlUsusn ra dalam al"tiviti keu ahawanan.

(8)

Filzah Md Isa dan Siti Norezam Othman dalam Bab 11 membentangkan profil, keperluan dan rnasalah usahawan dan perusahaan keeil dan sederhana di Kedah. Bagi mereka segala rnaklumat ini dapat dijadikan in t daJam usaha merangka pelan tindakan pembangunan usahawan dan menyelesaikan masalah yang dihadapi usahawan.

Norudin Manser dan Zalinawati Abdullah membincangkan tentang faktor kesanggupan graduan Melayu menjadi usahawan di dalam Bab 12.

Mereka mendapati bahawa faktor persekitaran, saikologi dan kewangan adalah faktor penting yang akan mempengaruhi kesanggupan graduan untuk memilih aktiviti keusahawanan sebagai karier apabiJa tamat pengajian kelak.

xu