(2) FYP FTKW KAJIAN iTERHADAP iPEMULIHARAAN iMASJID iLAMA iPELANGAI, iKUALA iPILAH, iNEGERI iSEMBILAN.

Tekspenuh

(1)iNEGERI iSEMBILAN.. MOHAMED iMUSTAKIM iBIN iNAZEERDIN. IJAZAH iSARJANA iMUDA iPENGAJIAN iWARISAN DENGAN iKEPUJIAN 2022. FYP FTKW. KAJIAN iTERHADAP iPEMULIHARAAN iMASJID iLAMA iPELANGAI, iKUALA iPILAH,.

(2) FYP FTKW KAJIAN iTERHADAP iPEMULIHARAAN iMASJID iLAMA iPELANGAI, iKUALA iPILAH, iNEGERI iSEMBILAN.. DISEDIAKAN iOLEH: MOHAMED iMUSTAKIM iBIN iNAZEERDIN Laporan iProjek iAkhir iIni iDikemukakan iSebagai iSyarat iDalam iMemenuhi iPenganugerahan Ijazah iSarjana iMuda iPengajian iWarisan iDengan iKepujian.. Fakulti iTeknologi iKreatif iDan iWarisan UNIVERSITI iMALAYSIA iKELANTAN 2021.

(3) Saya idengan iini imemperakukan ibahawa ikerja iyang iterkandung idalam itesis iini iadalah ihasil ipenyelidikan iyang iasli idan itidak ipernah idikemukakan ioleh iijazah itinggi ikepada imana-mana iUniversiti iatau iinstitusi. TERBUKA. Saya. ibesetuju. ibahawa. itesis. iboleh. ididapati. isebagai inaskah ikeras iatau iakses iterbuka idalam italian i(teks ipenuh) SEKATAN. Saya ibersetuju ibahawa itesis iboleh ididapati isebagai inaskah ikeras iatau idalam italian i(teks ipenuh). ibagi. itempoh. iyang. idiluluskan. ioleh. iJawatankuasa iPengajian iSiswazah. Dari itarikh i SULIT. hingga i i. (Mengandungi imaklumat isulit idi ibawah iAkta iRahsia iRasmi i1972)*. TERHAD. (Mengandungi maklumat terhad yang ditetapkan ioleh iorganisasi idi imana ipenyelidikan idijalankan)*. Saya imengakui ibahawa iUniversiti iMalaysia iKelantan imempunyai ihak iberikut: 1. Tesis iadalah ihak imilik iUniversiti iMalaysia iKelantan. 2. Perpustakaan iUniversiti iMalaysia iKelantan imempunyai ihak iuntuk imembuat isalinan itujuan ipengajian isahaja. 3. Perpustakaan idibenarkan imembuat isalinan itesis iini isebagai ibahan ipertukaran iantara iinstitusi ipengajian. Tandatangan iUtama. MOHAMED iMUSTAKIM iBIN iNAZEERDIN. Tandatangan iPenyelia. ENCIK iSHARUDIN iBIN iMOHAMAD SOM. FYP FTKW. PERAKUAN iSTATUS iTESIS.

(4) Tarikh:. Nota* iSekiranya iTesis iini iadalah iSULIT iatau iTERHAD, isila ikepilkan ibersama isurat idaripada iorganisasi idengan imenyatakan itempoh idan isebab-sebab ikerahsiaan idan isekatan.. FYP FTKW. Tarikh:.

(5) Projek ibertajuk i“Kajian iTerhadap iPemuliharaan iMasjid iLama iPelangai, iKuala iPilah, iNegeri iSembilan” itelah idisediakan ioleh i(MOHAMED iMUSTAKIM iBIN iNAZEERDIN) idan itelah idiserahkann ikepada iFakulti iTeknologi iKreatif iDan iWarisan i(FTKW) isebagai imemenuhi isyarat iuntuk iIjazah iSarjana iMuda iPengajian iWarisan iDengan iKepujian i(Konservasi iWarisan).. i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i iDiterima iuntuk idiperiksa ioleh:. i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i ( iENCIK iSHARUDIN iBIN iMOHAMAD iSOM i) ii iiiiiiiiiiiiii Tarikh i:. FYP FTKW. PENGAKUAN.

(6) Terlebih idahulu isaya iingin imengucapkan isyukur iAlhamdulillah ike ihadrat iAllah iS.W.T, ikerana idi iatas ilimpah idan ikurniaNya, imaka idapatlah isaya imenyiapkan itesis iini idengan ijayanya iwalaupun imenempuhi ipelbagai idugaan idan irintangan. iAlhamdulillah. i Di ikesempatan iini, isaya iingin imengucapkan ijutaan iterima ikasih iyang itidak iterhingga ikepada iEncik iSharudin iBin iSom, iselaku ipenyelia isaya idi iatas ikesabaran, isokongan, inasihat idan ibimbingan iyang idiberikan ibanyak imembantu ikepada ikejayaan idalam ipenghasilan itesis iini. iSegala ibantuan, isemangat, istrategi idan ikebijaksanaan ibeliau itelah ibanyak imengajar isaya iuntuk imenjadi iseorang ipenyelidik iyang ibaik. i Ribuan iterima ikasih ikepada ikedua-dua iibu ibapa iyang isaya ihormati, iEncik iNazeerdin iBin iMohamed idan iPn. iHabibah iBinti iIsmail iyang isentiasa imemberi ikasih isayang, idorongan, idoa, iperingatan idan ipanduan ihidup iyang iamat isaya iperlukan. iUcapan iterima ikasih ikepada irakan-rakan iseperjuangan iatas ikesabaran, isokongan, ibantuan, itoleransi, idan idoa ikalian, isehingga itesis idan ipengajian iini idapat idisempurnakan idengan ijayanya.. iSesungguhnya isegala ipengorbanan iyang itelah. idilakukan iamat isaya isanjungi idan iakan isaya iingati isepanjang ihayat iini. i Akhir ikata, iucapan iterima ikasih ijuga ikepada isemua iyang iterlibat isecara ilangsung idan itidak ilangsung idalam imemberikan isumbangan icadangan idan ibantuan idalam imenyiapkan itesis iini. iSemoga ipenyelidikan idan itesis iini idapat idijadikan iwadah iilmu iyang iberguna iuntuk itatapan igenerasi iakan idatang.. FYP FTKW. PENGHARGAAN i.

(7) Mengenalpasti iisu idan icabaran ipemuliharaan ike iatas iMasjid iLama iPelangai. iProjek iPenyelidik iini imengenai i“Kajian iTerhadap iPemuliharaan iMasjid iLama iPelangai, iKuala iPilah, iNegeri iSembilan”. iMasjid iLama iPelangai imerupakan isalah isatu imasjid ilama iyang iterdapat idi iNegeri iSembilan. iMasjid iLama iPelangai iini itelah iberusia i111 itahun iyang itelah idibina ipada itahun i1910. iMasjid iini idibina isecara ibergotong-royong ioleh ipenduduk ikampung. iIstimewanya imasjid iini imenggunakan ireka ibentuk iMelayu ilama idan iadanya ipengaruh iseni ibina iDemak. iPenyelidik imemilih iuntuk imenjalankan ikajian iberkenaan imasjid ilama idi iNegeri iSembilan ikerana imasih ikurang imendapat iprihatin idan isambutan idaripada ipihak iyang ibertanggungjawab. iAntara ipermasalahan ikajian idalam ikajian ipenyelidik iialah ikurang imendapat iperhatian idaripada ipihak iberwajib ikerajaan imahupun ipihak ibukan ikerajaan i(NGO) iserta ikekurangan ikos idan idana ipengurusan iterhadap ikerja ipemerlihaan iini. iObjektif ikajian iini iialah imengenalpasti ikepentingan inilai iwarisan iMasjid iLama iPelangai, imenyiasat itahap ipemuliharaan ike iatas iMasjid iLama iPelangai idan iakhir isekali iialah imengenalpasti iisu idan icabaran ipemuliharaan ike iatas iMasjid iLama iPelangai. iMetodologi ikajian iyang idigunakan idalam ipenyelidikan iini iialah itertumpu ipada imetadologi ikuanlitatif. iDengan ikeadaan isemasa iyang itidak imengizinkan idisebabkan ioleh ipenularan ivirus iCOVID-19. iPenyelidik iakan imelakukan ikajian idengan imengambil ilangkah iyang iberhati-hati idemi imenjaga ikeselamatan. iKajian ipenyelidikan iini iakan imengenal ipasti inilai iwarisan idan ikepentingan imasjid ilama itradisional iyang iterdapat idi iNegeri iSembilan. iKajian iini ijuga iakan imemberikan ikesedaran ikepada imasyarakat isetempat ibahawa imasjid ilama iini imerupakan isatu iaset iwarisan iyang iamat ipenting. i Kata ikunci i: ikepentingan, iMasjid iLama iPelangai, ipemuliharaan, iwarisan i i. FYP FTKW. ABSTRAK.

(8) Identifying iissues iand ichallenges iof iconservation iof ithe iOld iMosque iof iPelangai iThis iresearch iproject iis ia i"Study ion ithe iConservation iof ithe iOld iMosque iof iPelangai, iKuala iPilah, iNegeri iSembilan". iPelangai iOld iMosque iis ione iof ithe iold imosques iin iNegeri iSembilan. iThe iOld iPelangai iMosque iis i111 iyears iold iand iwas ibuilt iin i1910. iThe imosque iwas ibuilt iby igotong-royong iby ithe ivillagers. iThe ispecial idesign iof ithis imosque iusing iold iMalay iart iand ithe iinfluence iof iDemak. iResearchers ichose ito iconduct ia istudy ion ithe iold imosque iin iNegeri iSembilan ibecause iit istill ilacks iattention iand iresponse ifrom ithose iresponsible. iAmong ithe iresearch iproblems iin ithe iresearcher's istudy iis ithe ilack iof iattention ifrom igovernment iauthorities iand inon i-governmental iorganizations i(NGOs) ias iwell ias ithe ilack iof icost iand imanagement ifunds ifor ithis ipreservation. iThe iobjective iof ithis istudy iis ito iidentify ithe iimportance iof ithe iheritage ivalue iof iMasjid iLama iPelangai, iinvestigate ithe ilevel iof iconservation iof iMasjid iLama iPelangai iand ifinally ito iidentify ithe iissues iand ichallenges iof iconservation iof iMasjid iLama iPelangai. iThe iresearch imethodology iused iin ithis iresearch iis ifocused ion iquantitative imethodology. iWith icurrent iconditions ithat ido inot iallow idue ito ithe itransmission iof iCOVID-19 ivirus. iResearchers iwill iconduct iresearch iby itaking iprecautionary imeasures ito imaintain isafety. iThis iresearch istudy iwill iidentify ithe iheritage ivalue iand iimportance iof itraditional iold imosques ifound iin iNegeri iSembilan. iThis istudy iwill ialso igive iawareness ito ithe ilocal icommunity ithat ithis iold imosque iis ia ivery iimportant iheritage iasset. Keywords: iinterests, iPelangai iOld iMosque, iconservation, iheritage i. FYP FTKW. ABSTRACT.

(9) PENGHARGAAN i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i vv vi iI ABSTRAK i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i ivv I ABSTRACT i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i. iII i iIII. BAB i i1 i: iPENDAHULUAN 1.1 Pengenalan. 1. 1.2 Latar iBelakang iKajian. 4. 1.3 Permasalahan iKajian. 6. 1.4 Persoalan iKajian. 8. 1.5 Objektif iKajian. 8. 1.6 Kepentingan iKajian. 9. 1.7 Lokasi iKajian. 12. 1.8 Skop iKajian. 13. 1.9 Definisi iTerminilogi. 15. 1.10 Rumusan ibab. 19. BAB i2 i:SOROTAN iKAJIAN 2.1 iPengenalan. 20. 2.2 iMasjid iWarisan iDi iMalaysia. 22. 2.3 iMasjid iWarisan iDi iNegeri iSembilan. 24. 2.4 iCiri-Ciri iSeni iBina iMasjid iWarisan iNegeri iSembilan. 26. FYP FTKW. ISI iKANDUNGAN i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i iMUKA iSURAT.

(10) 31. iNegeri iSembilan 2.6 iKriteria iPenting iUntuk iMengukur iKeadaan iBangunan iWarisan 2.7 iRumusan ibab. 3 37 39. BAB i3 i: iMETODOLOGI 3.1 iPengenalan. 40. 3.2 iKajian iKualitatif. 41. 3.3 iInstrumen iKajian. 47. 3.4 iProsedur iPungutan iData. 48. 3.5 iKaedah iAnalisis iData. 48. 3.6 iJangkaan iHasil iDapatan. 50. 3.7 iRumusan iBab. 51. BAB 4 i: iDAPATAN KAJIAN 4.1 iPengenalan. 52. 4.2 iAnalisis Demografi Responden. 54. 4.3 iKepentingan Nilai Warisan Masjid Lama Pelangai. 58. Negeri Sembilan 4.4 iTahap pemuliharaan yang berlaku ke atas Masjid Lama Pelangai. 67. FYP FTKW. 2.5 iPemeliharaan idan iPemuliharaan iMasjid iWarisan.

(11) 76. Masjid Lama Pelangai BAB i5 i: iPERBINCANGAN, CADANGAN DAN KESIMPULAN 5.1 iPengenalan. 79. 5.2 iPerbincangan Dapatan Kajian. 80. 5.3 iRumusan. 83. 5.4 iCadangan. 84. 5.5 iPenutup. 87. RUJUKAN. iiiiii iiiiiii. FYP FTKW. 4.5 iIsu dan cabaran pemuliharaan ke atas.

(12) FYP FTKW.

(13) FYP FTKW. BAB 1. PENDAHULUAN iKAJIAN. 1.1 Pengenalan. Masjid iadalah imerujuk ikepada i‘Mezquita’ iiaitu iperkataan idari iSepanyol iyang imembawa imaksud irumah iibadah ipeganut iagama iIslam i(Merriam iWebster, i2008). iMasjid ijuga imerupakan isebuah iinstitusi iyang ipenting idalam ipembangunan iIslam idan iumatnya. iSelepas iRasulullah iS.AW. iberhijrah idari iMakkah ike iMadinah, iperkara iutama iyang idilakukan iialah imembina idan imendirikan isebuah imasjid iyang idiberikan inama iMasjid iQuba. iSelepas ikewafatan iNabi iMuhammad iS.A.W. idapat idilihat iagama iIslam itelah iberkembang idengan icepat isekali ikerana ipendekatannya iyang imudah iditerima. iDi iAsia iTenggara, iIslam idianuti ioleh isebahagian ibesar ipenduduk idi ikepulauan iMelayu imelalui iaktiviti iperdagangan. iMasjid ijuga iboleh idikata isatu itanda ibertapaknya iIslam idi irantau iini iserta isecara ilangsungnya itelah iberfungsi isebagai itempat iibadah ikepada iseluruh iumat iIslam idan imenjadi itempat ipusat ipenyebaran iilmu-ilmu iIslam idan idakwah. iDi imasjid ijuga isolat iberjemaah, ipengajian iagama idan iperhimpunan ikeagamaan idiadakan. iMaka, ijelas idi isini ibahawa imasjid iamat ipenting iuntuk iumat iIslam.. Begitu ijuga idi inegara ikita iMalaysia, iterdapat imasjid-masjid iyang ididirikan idi isetiap inegeri. iNegara ikita isememangnya iseperti inegara-negara imembangun iyang. ilain. ipenuh. idengan. ikesan. 1. ipeninggalan. isejarah.. iNegara. ikita.

(14) iharganya. i(Ahmad,. iA.G. i1997,. iKamal,. iK.S. i2007).. iDengan. iadanya. ipembangunan iyang ipesat idi inegara ikita ipada imasa ikini, inamun ibangunan isejarah iini imemberikan isatu ipenerangan ipenceritaan ikepada isetiap igolongan imasyarakat. iBegitu ijuga idengan imasjid-masjid ilama idi inegara ikita. iSetiapnya imempunyai iidentiti idan ipenceritaan iserta inilai iwarisan iyang itersendiri. iMasjid-masjid iini iwujud isejak ibertahun idulu ilagi. iAntara imasjid iwarisan idi inegara ikita iyang iamat iterkenal iserta imasjid itertua iialah iMasjid iKampung iLaut idi iKelantan. iMasjid iwarisan iini imempunyai iidentiti isejarah iyang iunik iserta iseni irekabentuk iyang imenarik. iBegitu ijuga idengan imasjid-masjid iwarisan idi iNegeri iSembilan. iSememangnya, iterdapat ibeberapa imasjid iwarisan idan iada idiantara idipelihara ioleh ipihak ikerajaan. iBeberapa imasjid iwarisan idi iNegeri iSembilan iyang iterkenal idalam ikalangan imasyarakat iadalah iMasjid iWarisan iSg.Relai idi iJelebu, iMasjid iLama iKampung iRembang iPanas idan iMasjid iKariah iKampung iTerusan. iMasjid-masjid iwarisan iini iamat iterkenal iserta idiiktiraf isebagai imasjid iwarisan ioleh ipihak ikerajaan. i i i i i. Penyelidik. iberpendapat. ibahawa. iperlu. iada. isatu. ikajian. itentang. ipemuliharaan iterhadap imasjid-masjid ilama iyang iterdapat idi inegara ikita iterutamanya idi iNegeri iSembilan. iMasjid-masjid ilama itradisional idi iNegeri iSembilan iseharusnya idilakukan ipemuliharaan iseperti iyang idinyatakan ioleh iProf iMadya iDatuk iPaduka iDr iMohd iRosli iSaludin, iFelo iPenyelidik iKanan iInstitut iAlam idan iTamadun iMelayu i(ATMA) iUniversiti iKebangsaan iMalaysia i(UKM). iMasjid iLama iPelangai itelah idipilih isebagai bangunan warisan iuntuk ipenyelidikan. iMasjid iini isecara iumumnya itidak idikenali iramai idan iterletak ikawasan iterpencil. iMasjid iini idipilih ikerana imempunyai isatu ikeisitimewaan iyang itidak ilagi idirungkai ilagi. iSecara iumumnya, imasjid idi iNegeri iSembilan idipilih isebagai itajuk ikajian ikerana inegeri iini imenerima ibanyak ipengaruh idari 2. FYP FTKW. isememangnya ikaya idengan ipeninggalan ibangunan isejarah iyang itidak iternilai.

(15) iterdapat ilagi imasyarakat itempatan iyang imengamalkan ibudaya iMinangkabau idi inegeri iini iserta iterdapat ijuga ikonsep iseni ibina idan inilai iwarisan iMinangkabau ipada ibangunan iwarisan idi inegeri iini. iHal iini iharus idikekalkan isupaya idapat idisaksikan idan idirasai ioleh igenerasi iyang iakan idatang. iPemuliharaan ijuga ipenting iagar inilai iwarisan ipada isesuatu ibangunan iwarisan iini iterus idijaga idan imenjadi ikhazanah iwarisan iyang ibernilai.. 3. FYP FTKW. isegi iadat ibudaya, iseni ibina idan ilain-lain ilagi idari iMinangkabau. iMalahan,.

(16) Negeri iSembilan ijuga idikenali isebagai iNegeri iSembilan iDarul iKhusus iadalah. isebuah. inegeri. idi. iMalaysia.. iSememangnya,. iNegeri. iSembilan. imempunyai ipelbagai ikesenian idan itempat isejarah.Antara tempat dan bangunan bersejrah adalah Istana Seri Menanti, Masjid Lama Rembang Panas dan lain-lain. iMaka, ipengkaji itelah imemilih iMasjid iLama iPelangai idi iKampung iPelangai, iKuala iPilah isebagai itajuk ikajian. Masjid iLama iPelangai imerupakan imasjid iyang iterletak idi iKampung iPelangai, iKuala iPilah, iNegeri iSembilan. iMasjid iini idibina ipada itahun i1910 isecara ibergotong-royong ioleh ipenduduk ikampung. iUniknya isenibina imasjid iini imenggunakan ireka ibentuk iMelayu ilama idan ipengaruh iseni ibina iDemak. iSeni ibina iini imempunyai imaksud iyang itersirat idi isebaliknya. iSebagai icontohnya, i5 itiang igantung idi ibahagian itengah ibumbung imasjid imembawa imaksud i5 irukun iIslam. iManakala, i7 ianak imata itangga iyang imasih ilagi iada idan ikukuh ihingga ikini ipula imembawa imaksud ikukuhnya iilmu iyang idiajar. iLebih iistimewa, isebuah ikolah iyang idigunakan iuntuk imengambil iwudhuk imasih iterdapat idi imasjid iini. i Seterusnya, imenurut iProf iMadya iDatuk iPaduka iDr iMohd iRosli iSaludin, iFelo iPenyelidik iKanan iInstitut iAlam idan iTamadun iMelayu i(ATMA) iUniversiti iKebangsaan iMalaysia i(UKM) iyang ilebih imenarik iberkaitan iMasjid iLama iPelangai iini, ipada isekitar itahun i1930-an, iShamsiah iFakeh, ireformis iParti iKomunis iMalaya i(PKM) ipernah imenjadikan imasjid iini isebagai ipusat ipengajiannya iketika iwaktu imudanya. iBeliau iberguru idengan iAllahyarham iMaulana iLebai iMaadah iLayang. iMasjid iyang idianggarkan idalam i110 itahun iini idianggap isohor idan imempunyai inilai isejarah iyang itersendiri ikerana iadanya iulama iseperti ibeliau idi iKuala iPilah ipada imasa itersebut. iBeliau imerupakan iiman imasjid iketika iitu. iAkhir isekali, idiharapkan idengan ipemilihan iMasjid iLama iPelangai iini, ipengkaji idapat imenghuraikan idan imenjelaskan imatlamat iutama 4. FYP FTKW. 1.2 Latar iBelakang iKajian.

(17) ibernilai idi iNegeri iSembilan iini.. 5. FYP FTKW. ikajian iini. iMalah, imembuka imata imasyarakat itentang inilai isejarah iyang.

(18) Permasalahan ikajian iialah ibahagian iyang iakan iditerangkan imengenai imasalah idan iisu iyang ihendak idikaji idalam ipenyelidikan iini. iBahagian iini iamat ipenting idalam ipenyelidikan iini. iDalam ibahagian iini, ipenyelidik idapat imenyediakan iisu idan imasalah iyang iingin idikaji idan imempertahankannya. iSegala imasalah iyang idiselidik ioleh ipenyelidik iakan idihuraikan idan iditerangkan isecara iterperinci idan imendalam idalam ikajian iyang idijalankan iini. iSememangnya, imasalah ikajian iini ididapati ihasil idari ipembacaan, itemubual idan ipemerhatian iyang idilakukan ioleh ipenyelidik. iIa ijuga idiperoleh idari ipenelitian iberkaitan isetiap iobjektif iyang idicapai. Secara iamnya, isebilangan imasjid ilama iini itidak idijaga idan idipulihara idengan ibaik (Mohd Rosli Bin Saludin, 2021). iHal iini imenyebabkan imasjid-masjid ilama iterbiar isehingga irosak idan iditinggalkan imereput idi isatu-satu ikawasan iyang iterbiar ikerana isudah itidak idigunakan ilagi,. iSelain iitu, iada ijuga imasjid-masjid ilama iyang idiganggu ioleh imanusia isehingga istruktur idiganggu idan ifaktor ikeaslinya itidak idapat idilihat ioleh imasyarakat ipada imasa ikini. Antara ipermasalahan ikajian iini iialah ikekurangan iaktiviti ipemuliharaan imelibatkan ikerjasama idaripada ipihak ikerajaan iatau ipihak ibukan ikerajaan i(NGO) imenjadi imasalah idalam ikajian iini i(Yuszaidy iMohd iYusoff, i2013). iKekurangan iaktiviti ipemeliharaan imelibatkan ikerjasama iantara idua ipihak iyang iberkenaan imerupakan ipermasalahan iyang iterdapat idalam ikajian iini. iHal iini ikerana itiadanya ipendedahan iyang ijelas ioleh ipihak ibertanggungjawab imengenai isebab ikekurangan iaktiviti iberkaitan idengan imasjid itradisional idan ibangunan iwarisan. iKajian iyang ibakal idijalankan iini iakan imengupas ipermasalahan idan imembuka imata isemua ipihak imengenai ikepentingan ipengurusan idan ikerjasama iyang icekap iserta inilai-nilai isejarah iyang iperlu idikekalkan idalam iindustri isumber ialam iuntuk iwarisan ialam isejarah idemi igenerasi iakan idatang.. 6. FYP FTKW. 1.3 Permasalahan iKajian.

(19) idana ipengurusan iyang icukup isalah isatu imasalah iterhadap ipemuliharaan imasjid itradisional idan ibangunan iwarisan ikurang idibuat ikajian. iPengurusan ikos isangat imemainkan iperanan ipenting iuntuk imemastikan ibahawa iaktiviti iatau iprogram iyang idijalankan iterhadap imasjid itradisional idan ibangunan iwarisan iseperti iaktiviti ipengurusan imasjid idapat idijalankan. iSuntikan ikos iamat idiperlukan iuntuk imemastikan iusaha-usaha ipemuliharaan idan ipenjagaan iterhadap imasjid itradisional idan ibangunan iwarisan idapat idikekalkan i ibagi imengekalkan ikelestarian ikubu idan isumber iwarisan inegara idemi igenarasi iakan idatang. i(Siti iNur iFatimah iBinti iZuraidi, i2014).. 7. FYP FTKW. Akhir isekali, ipermasalahan ikajian iini iialah itidak imempunyai ikos iatau.

(20) Persoalan iKajian Persoalan imerujuk ikepada iobjektif iyang itelah iditetapkan ioleh ipenyelidik. iTerdapat ibeberapa ipersoalan iyang itimbul ihasil ipemerhatian iawal iterhadap itopik ipenyelidikan iyang imenjurus ikepada ipenciptaan iobjektif ikepada ikajian iini. iAntara ipersoalan ikajian iialah i: 1.. Apakah inilai kepentingan iwarisan iyang iterdapat ipada iMasjid iLama iPelangai iini i?. 2.. Apakah itahap ipemuliharaan iyang iberlaku ike iatas iMasjid iLama iPelangai iini i? i. 3.. Apakah iisu idan icabaran di dalam memuliharai iMasjid iLama iPelangai iini i? i. 1.5 Objektif iKajian Kajian iini idijalankan ibertujuan iuntuk imencapai i3 iobjektif iutama idan imenjawab ipersoalan ikajian iseperti idiatas iiaitu i: i 1.. Mengenalpasti inilai kepentingan iwarisan iMasjid iLama iPelangai idi iNegeri iSembilan.. 2.. Menyiasat itahap ipemuliharaan ike iatas iMasjid iLama iPelangai idi iNegeri iSembilan.. 3.. Mengenalpasti iisu idan icabaran di dalam memuliharai iMasjid Lama iPelangai idi iNegeri iSembilan.. 8. FYP FTKW. 1.4.

(21) Penyelidik iyang imembuat ikajian imempunyai ikepentingan idan inilainya ikepada isemua ipihak iserta idapat imemberikan imanfaat ikepada isemua ipembaca.. iHal. iini. imenjadi. ikepentingan. idalam. imenyumbang. ikepada. ipenyelesaian imasalah iyang idihadapi idalam ikajian iini. iKajian iberkaitan iMasjid iLama iPelangai iini isememangnya idapat imemberikan imanfaat idan ifaedah ikepada isemua igolongan imasyarakat. i Antara ikepentingan iyang iingin idicapai ioleh ipenyelidik iadalah iseperti iberikut i: 1.6.1 Individu Dari isegi iindividu, ikajian iini idapat imerungkai isejarah idan iasal-usul iMasjid iLama iPelangai iyang itelah ilama idibina inamun ijarang idiketahui ikhususnya ioleh imasyarakat iNegeri iSembilan isendiri. iDalam ihal iini, imaklumat iberkaitan iMasjid iLama iPelangai itersebut idapat idiperolehi idari isumber iInternet idan iorang isumber iyang ibetul idan isahih itanpa isebarang idapatan iyang iditokok itambah. iDalam ipada iitu, ikajian iini imemberi iruang ikepada ipenyelidik imasa ihadapan iuntuk imenyambung ilegasi ikajian imelalui iskop ikajian iyang isama idengan iberlandaskan isorotan ikajian iyang itepat idan isahih iyang idibuat ipada imasa ikini. iSeterusnya, ikajian iyang idilakukan imampu imemberikan imanfaat ikepada ipengurusan iatau ipihak ibertanggungjawab iterhadap iMasjid iLama iPelangai idengan iadanya irangka icadangan icara ipemeliharaan. iPengurusan iatau ipihak ibertanggungjawab iterhadap imasjid ilama idapat imenaiktaraf iatau imengubah imasjid ilama itersebut iuntuk idijadikan ipusat iibadah imanapun ipusat ipelancongan iyang imenjana iekonomi inegeri. iPenglibatan ipihak ikerajaan inegeri, ijabatan iwarisan idan ipelbagai ipihak ilagi iadalah iperlu idalam imembangunkan ikembali imasjid ilama iini iagar itidak iterbiar ibegitu isahaja. i. 1.6.2 iMasyarakat 9. FYP FTKW. 1.6 Kepentingan iKajian.

(22) ikesedaran isetiap igolongan imasyarakat iterhadap inilai isejarah idan iwarisan iMasjid iLama iPelangai iini. iMasjid iLama iPelangai iyang itelah iterbiar idan itiada ipihak. iyang. imengambil. itanggungjawab. iterhadap. ipemeliharaan. idan. ipemuliharaannya. iSememangnya, imasjid iini imemiliki ikeunikan inilai iwarisan idan isejarah iyang itersendiri. iMaka, idengan iadanya ikajian iyang ilengkap idisiap idapat imembuka imata isetiap igolongan imasyarakat iterhadap ikelebihan inilai iwarisan iyang idimiliki ioleh imasjid ilama iini. iSekirannya ikelebihan inilai iwarisan idan isejarah imasjid ilama iini idiketengahkan, iberkemungkinan iakan imemberikan iimpak ipositif iterhadap ipemuliharaan idan ipemeliharaan iwarisan imasjid ilama iini isekali igus imasyarakat iakan ilebih imenghargai ikhazanah inegara iini. i 1.6.3 iPihak iBerkuasa iTempatan Kajian iyang idijalankan iini ijuga iboleh imemberikan imanfaat ikepada ipihak iBerkuasa iTempatan. iHal iini ikerana iMasjid iLama iPelangai iini imempunyai inilai isejarah iserta ikeaslian iseni idan irekabentuk iMelayu iLama. iMasjid ilama iini imempunyai irekabentuk iMelayu iLama idan isenibina iDemak. iMaka, idengan iadanya ipenyelidikan iini iia idapat imembuka imata iPihak iBerkuasa iTempatan iuntuk imelakukan ikerja ipemeliharaan idan ipemuliharaan iuntuk imenjaga ikeaslian iyang idimiliki iMasjid iLama iPelangai iini. iMasjid iLama iPelangai iini iperlu idiselenggara iberdasarkan ipiawaian iyang itelah iditetapkan idibawah iAkta iWarisan iKebangsaan i2005 idan ipastinya imasjid iini iakan iterjaga. iHal iini isecara itidak ilangsung idapat idijadikan imasjid ilama iini isebagai isatu itempat itarikan ipelancongan idi iNegeri iSembilan ipada iera ipemodenan iini. iIni ijuga idapat imemelihara inilai iwarisan iyang isedia iada iserta imempengaruhi isektor ipelancongan iNegeri iSembilan.. 10. FYP FTKW. Kajian iyang idijalankan iini imampu imemberikan idan imeningkatkan.

(23) Projek ipenyelidikan iyang idijalankan ioleh ipenyelidik iadalah iLaporan iProjek iAkhir idan iia imerupakan isalah isatu isyarat idalam imemenuhi iIjazah iSarjana iMuda iPengajian iWarisan iDengan iKepujian. iPenyelidik iberharap idengan iadanya ikajian iyang idijalankan iini, ipelajar-pelajar ilain imampu imengetahui imengenai iMasjid iLama iPelangai iyang imemiliki inilai iwarisan idan isejarah iyang ijarang idiketahui ioleh imasyarakat isetempat. iSecara iamnya, iilmu ipengetahuan iberkaitan idengan iwarisan imerupakan iperkara iasas idan ipenting ibagi ipelajar iPengajian iWarisan. iSeterusnya, iprojek ipenyelidikan iini ijuga iboleh idijadikan irujukan ikepada iorang iramai iyang iingin imengetahui idan imendalami imengenai inilai iwarisan iyang idimiliki ioleh iMasjid iLama iPelangai iini. iJika iprojek ipenyelidikan iini iberjaya imembuka imata ipelbagai ipihak iyang ibertanggungjawab, imaka isecara itidak ilangsung inama iUniversiti iMalaysia iKelantan iakan iturut itepalit isekaligus imenaikkan inama iuniversiti ike iperingkat iyang ilebih itinggi. i. 11. FYP FTKW. 1.6.4 Institusi i.

(24) Lokasi ikajian ipenyelidikan iini idijalankan idi iNegeri iSembilan. iKajian iyang idijalankan ilebih itertumpu idi iMasjid iLama iPelangai, iKuala iPilah, iNegeri iSembilan isahaja. iMasjid itinggalan iyang iberlokasi idi iKampung iLama iPelangai iini idahulunya imerupakan imasjid iutama idan imenjadi ipusat ipengajian ikepada ianak imuda idi ikampung itersebut. iDalam ibab iini, iakan iditerangkan idengan ilebih iterperinci itentang ilokasi ikajian iini. i. Rajah i1.1 i: iLokasi ikajian Sumber i: iGoogle iMaps https://maps.app.goo.gl/rbSnptZC6JaRGcM59. Rajah i1.2 i: iMasjid iLama iPelangai, iKuala iPilah, iNegeri iSembilan. Sumber i: iFacebook iPerpustakaan iAwam iJempol. 12. FYP FTKW. 1.7 Lokasi iKajian.

(25) Kajian iyang idijalankan ilebih ibertumpu ikepada iMasjid iLama iPelangai isahaja. iIa iberlokasi idi iKampung iPelangai, iKuala iPilah, iNegeri iSembilan. iMasjid iLama iPelangai iyang iberlokasi idi ipekan iKuala iPilah iini idahulunya imerupakan ipusat ipengajian iilmu iagama ibagi ianak imuda idi ikampung iini. iDalam ibab iini, iakan iditerangkan isecara iteperinci inilai iwarisan iMasjid iLama iPelangai iini. iSememangnya, iMasjid iLama iPelangai iini iamat iistimewa ikerana imempunyai inilai iwarisan iyang iberharga. iKajian iini iakan imelibatkan ipenduduk iKampung iPelangai iitu isendiri isupaya ipenyelidik imudah imendapat imaklumat iyang isahih idan itepat iuntuk ikepentingan ikajian iini. Seterusnya, idalam ibab iini ijuga, ipenyelidik iakan imenerangkan itahap ipemuliharaan ike iatas iMasjid iLama iPelangai iini. iSejak iadanya iMasjid iKariah iyang ibaharu idi iKampung iPelangai iini, imasjid iini itidak ilagi idigunakan idan idibiarkan. iSeperti isedia imaklum, isesebuah ibangunan iwarisan iyang ilama idan idibiarkan ipasti iakan imengalami ikerosakan. iUntuk imenghalang isesebuah ibangunan iwarisan iitu imengalami ikerosakan, imaka ikerja-kerja ipemuliharaan idan ipemeliharaan iharus idilakukan. iMaka, imelalui ikajian ipenyelidikan iini, ipenyelidik iakan imerungkai itahap ipemuliharaan iyang idilakukan ike iatas imasjid iini. i Dalam ipada iitu, idalam ibab iini ijuga, ipenyelidik iakan imengenalpasti iisu idan icabaran ipemuliharaan ike iatas iMasjid iLama iPelangai iini. iSememangnya, idalam imelakukan ikerja ipemuliharaan iini ipasti iakan itimbul ipelbagai icabaran idan iisu. iIsu idan icabaran iyang idihadapi iboleh ijuga iterhasil idari isegi ipengurusan, ikewangan idan ipelbagai imasalah ilagi.. iMaka, imelalui ikajian iini ipenyelidikan iini, ipenyelidik iakan imeneliti isetiap iisu idan icabaran ipemuliharaan ike iatas iMasjid iLama iPelangai iini idengan ilebih iterperinci. i Kesimpulannya, ipenyelidik imelihat iMasjid iLama iPelangai itelah iberada idalam ikeadaan idan isituasi iyang itidak iterjaga itanpa isebarang itindakan 13. FYP FTKW. 1.8 Skop iKajian.

(26) iwarisan iyang itersendiri, ikajian iini imempunyai imatlamat idalam imenumpukan ikajian iterhadap ipemeliharaan iMasjid iLama iPelangai iini. iHal iini isecara itidak ilangsung imampu imenarik iminat iorang iramai ikhususnya ipenduduk idi iNegeri iSembilan iuntuk imelihat ikeunikan inilai iwarisan iyang idimiliki ioleh imasjid iini. iHal iini iseterusnya idapat imembantu ipihak ikerajaan inegeri iuntuk imenjadikan imasjid iini isatu ikawasan ipelancongan. i. 14. FYP FTKW. isewajarnya. iOleh iyang idemikian idisebabkan imasjid iini imempunyai inilai.

(27) Terminologi isecara iasasnya iberhubung idengan inama iproses ipenamaan. iMenurut iPuteri iRoslina i(2005), iterminologi iialah ipengajian idan ibidang iaktiviti iyang imemberikan itumpuan ikepada ipengumpulan, ipenghuraian, ipemprosesan, idan ipenyampaian iistilah. iKamus iDewan iBahasa idan iPustaka iEdisi iKeempat ipula imentafsirkan iterminologi isebagai ikajian iyang idilakukan itentang iistilah iatau ikumpulan ikata ikhusus iyang iberkaitan idengan isesuatu ibidang iatau iilmu. iPenyelidik itelah imengfokuskan ikajian ipenyelidikan iyang ibertajuk iPemeliharaan iTerhadap iMasjid iLama iPelangai, iKuala iPilah, iNegeri iSembilan. i 1.9.1 iMasjid Definisi imasjid idalam iKamus iEdisi iKeempat i(2007) ikeluaran iDewan iBahasa iDan iPustaka iMalaysia, ibermaksud ibangunan ikhas itempat iumat iIslam imelakukan isolat iJumaat idan iibadah-ibadah ilain. iIa ijuga iboleh iditakrifkan isebagai itempat ibersujud idari isudut ibahasa idi idalam ibahasa iArab. iPenyebaran iIslam idi inegara ikita iberlaku ipada izaman iKesultanan iMelayu ilagi idan isekarang inegara ikita ididuduki imajoriti ipenduduk iberagama iIslam. iDengan iadanya iagama iIslam iini, ipembinaan imasjid iterawal idi iMalaysia iialah idi inegeri iKelantan iiaitu iMasjid iKampung iLaut iNilam iPuri. iMasjid iini idibina ipada iabad ike-18 iMasihi idan imerupakan imasjid iyang itertua idi iMalaysia. iMaka, idengan iadanya imasjid iini, imasjid-masjid ilain ijuga idibina idi isetiap inegeri idi inegara ikita. iBegitu ijuga idi iNegeri iSembilan iterdapat ibeberapa imasjid ilama iyang idibina idan itumpuan ikajian iyang iakan idilakukan iadalah iterhadap iMasjid iLama iPelangai.. 15. FYP FTKW. 1.9 Definisi iTerminologi.

(28) Definisi iwarisan idalam iKamus iEdisi iKeempat i(2007) ikeluaran iDewan iBahasa iDan iPustaka iMalaysia, ibermaksud isesuatu iyang iditerima isecara iturun itemurun ioleh iseseorang idengan isuatu ikelompok imasyarakat idaripada igenerasi iterdahulu. iHal iini ibermaksud isetiap iperlaku iatau ikreativiti imereka iperlu idimiliki idan iditerima ioleh isetiap imasyarakat itanpa imengenai igenerasi iterdahulu. iSelain iitu, idalam ikonteks iharta inegara, iwarisan idibahagikan ikepada idua ikategori iiaitu iwarisan iketara idan iwarisan itidak iketara. iKedua-dua iwarisan iini iperlu idijaga idan idipelihara ikerana imempunyai inilai isejarah iyang itersendiri. iMalah, iia ijuga imembawa iidentiti iserta imempunyai inilai-nilainya iyang itersendiri iseperti idari isudut iestetika, iarkeologi, iseni ibina, ibudaya, isaintifik, isosial, ispiritual, ilinguistik iserta iteknologi i(Jabatan iWarisan iNegara,2016).Dalam ikajian iini, iMasjid iLama iPelangai iakan idikaji idan idijadian itajuk iutama ikajian. iMasjid iboleh idikategori idalam iwarisan ibudaya iketara idalam iaspek ibangunan. iDefinisi iwarisan ibudaya iketara iadalah isesuatu iyang ikekal idilihat idan idipegang isama iada istatik iatau imudah ialih i(UNESCO,1972). iWarisan ibudaya iketara ijuga iboleh iditerjamahkan isebagai ibenda iyang iboleh iditurun-temurunkan ikepada igenerasi iakan idatang idengan inilai itambah isendiri i(UNESCO,1972). iBangunan ipula ibermaksud isekumpulan ibangunan iyang iberkelompok iatau iterasing iyang ibernilai idari isegi iseni ibina, itataletak, ikehomogenannya idalam ilandskap iyang imenggambarkan inilai isejagat iyang itinggi idari isegi isejarah, iseni idan ilain-lain.. 16. FYP FTKW. 1.9.2 iWarisan.

(29) Pemeliharaan i(Conservation) iadalah proses memulihara sesuatu tempat supaya. kepentingan. kebudayaan. dapat. dikekalkan.. iPemeliharaan. iyang. imelibatkan iproses ipengembalian itapak iatau iobjek iwarisan isedia iada ikepada ikeadaan iasal imelalui ipembaikan idan ipengumpulan isemula ikomponen isedia iada itanpa ipenggunaan imaterial ibaru. iDalam ipemeliharaan, prosesnya termasuklah penyelenggaraan dan kadang kala juga proses pemulihan, restorasi dan pembinaan semula serta adaptasi. iSelain iitu, iprosesnya ijuga imerupakan isatu icara ipembaikan ikeadaan keseluruhan istruktur iuntuk imenjadikannya iselamat idan iboleh ididiami iatau iberguna. iDari isegi ipenyelenggaraan, ihanya ipada ikadar iyang ibesar iatau ipembaikan besar-besaran iyang itidak imengubah irupa iatau isejarah. iTumpuan ikerja ipemuliharaan iditumpukan idalam ikajian iini imelibatkan iMasjid iLama iPelangai iiaitu idi iKuala iPilah, iNegeri iSembilan. iMasjid iLama iPelangai iini iseharusnya idipulihara iagar inilai iwarisan idan isenibina iyang iunik iini idapat idikekalkan iserta imenjadi itatapan imasyarakat. i 1.9.4 iSeni ibina Pengertian isenibina imemberikan ikefahaman idan ipentafsiran iyang iberbeza idikalangan iarkitek idan ijuga iahli iakademik. iSenibina ibermaksud isatu ibidang iseni iuntuk imendirikan ibangunan idan irekabentuk iyang idireka ioleh imanusia. iMenurut ipenulis iRom, isenibina iialah iseni iyang itimbul idaripada ikesenian iyang ilain idan idihiasi idengan ibanyak idan ipelbagai ipembelajaran idengan ibantuan iyang iterbentuk idaripada ikarya-karya iyang imerupakan ihasil idaripada iseni iyang ilain. iIbnu iKhaldun idalam ikaryanya ial-Muqadimah, isenibina imerupakan isatu iaspek idaripada iasas itamadun iyang ipaling iutama iyang imerupakan ilambang iatau isuatu imenifestasi idaripada ikeagungan idan iketinggian isesuatu itamadun ipurba. iPada izaman itersebut, isenibina iyang ibermutu idihasilkan idan isehingga ikini imasih ilagi iwujud iwalaupun idalam ibentuk iusang idan ihampir iruntuh. iMisalnya, imelalui isenibina ibangunan imasjid, iia imenjadi ipenghubung iantara 17. FYP FTKW. 1.9.3 iPemeliharaan.

(30) itanda ikesedaran iterhadap ikeagungan iAllah. iSungguhpun idemikian, ipandangan iBarat ibanyak imenumpukan ikepada iaspek ifizikal iterutamanya imenyentuh iberhubung istruktur ibangunan, iidentiti idan idekorasi.. 18. FYP FTKW. imanusia idan iAllah iiaitu idenan imeletakkan iciri-ciri iseni ibina iIslam iitu isebagai.

(31) Kesimpulannya,. ikajian. iini. iadalah. imenyentuh. iberkaitan ibagaimana. ipemuliharaan iterhadap iMasjid iLama iPelangai idapat idikaji iyang imana ipasti imenarik iuntuk idiketahui. iUntuk imemastikan isetiap imaklumat iyang idiperolehi iitu isahih, imaka ikajian iini idijalankan idengan ikaedah-kaedah ikualitatif idan ikuantitatif iyang ibetul idan itetap. iSelain iitu, ipengkaji isendiri imemilih idan imenetapkan isetiap iobjektif ikajian iyang idijalankan imelalui imetodologi ikajian iyang idipilih. iIa iakan imenentukan ihala ituju ipenyelidikan iini. iHal iini ijuga idapat imemberikan. ijawapan. imengapa. isesuatu. ibangunan. iwarisan. iini. iperlu. idimartabatkan idan idipelihara. Kajian iini isecara ilangsung idapat imenyedarkan imasyarakat itentang ikelebihan isesuatu ibangunan iwarisan iini. iMaka ilangkah iyang isewajarnya iperlu idiambil idemi imenjaga ikhazanah iwarisan iini. iPihak ikerajaan iseharusnya imemainkan iperanan ipenting idemi imemulihara iwarisan iini. iOleh iitu, igenerasi iakan idatang idapat imelihat iakan iwarisan inegara iini.. 19. FYP FTKW. 1.10 iRumusan iBab.

(32) SOROTAN iKAJIAN. 2.1 Pengenalan i Bagi imenjalankan iprojek ipenyelidikan iberkaitan itajuk iMasjid iLama iPelangai i: iKajian iterhadap ipemeliharaan iMasjid iLama iPelangai, iKuala iPilah, iNegeri iSembilan, ipenyelidik itelah imerujuk ikepada ibeberapa ibahan ibacaan isebagai ipanduan idalam ipelaksanaan igerak ikerja. iPenyelidik ijuga iada imencari imaklumat iberkaitan itajuk ipenyelidikan idi ibahan irujukan ibercetak iseperti iartikel, ibuku idan ilain-lain. iSelain iitu, ipenyelidik ijuga imencari ibeberapa isorotan ikajian imelalui imediaelektronik idi ilaman isesawang iatau iweb idi isumber iInternet. iMaklumat iyang idihimpunkan isepanjang ipembacaan idan ipencarian iadalah iberkaitan idengan isejarah, isenibina idan ipelbagai ilagi. i Sorotan iKajian iatau iKajian iLiteratur imerupakan ipernyataan ifakta iyang imenyokong isesuatu iobjektif. iIa iakan imenunjukan ibahawa iteori iyang idigunakan ibukanlah ihanya isatu irekaan. iDalam ikata ilain, iia iadalah ihasil ikajian iyang ipernah idilaksanakan iindividu ilain ipada isebelumnya iberkaitan ikajian iyang idibuat ipada imasa ikini. iMenurut iBryman i& iBell i(2003), isorotan ikajian iialah irujukan isecara ikritikal idan isistematik imengenai imaklumat iterpilih iyang iterdapat idalam iperpustakaan iatau iliteratur iberkenaan itopik iatau ifokus ikajian ipenyelidik. iSelain iitu, isorotan ikajian iitu iperlu imenghurai, imeringkas,. 20. FYP FTKW. BAB i2.

(33) i(Creswell, i2005). iDi idalam isorotan ikajian iini ijuga iterkandung ipernyataan, iteori, ikaedah, ipenilaian, ipendapat idan ilaporan ikajian iberkenaan itajuk iyang idipilih ioleh ipenyelidik. i Seterusnya, itujuan isorotan iini idibuat iadalah imemberikan iasas iteori iuntuk ipenyelidikan iseterusnya imemberikan iidea iyang ireleven imengenai imakna idan ihubungan iantara ipemboleh iubah i(Kamarul, i2015). iSorotan ikajian iini ijuga imampu imenjelaskan itentang istatus ikajian idi iluar isama iada itelah ibanyak iditerokai iatau isebaliknya. i. 21. FYP FTKW. imenganalisis, imensistesis, imenilai idan imenjelaskan ikepustakaan iyang idipilih.

(34) Menurut iProf. iDr. iSyed iAhmad iIskandar iBin iSyed iAriffin iet ial i(2020) imelalui ibuku iSejarah idan iSeni iBina iMasjid idi iKuala iPilah, iNegeri iSembilan iterbitan iInstitusi iSultan iIskandar i(ISI) iserta iPusat iKajian iAlam iBina iDunia iMelayu imenyatakan ibahawa ipada iabad ike i8-13, iIslam itelah idibawa ike iTanah iMelayu imelalui ipedagang i- ipedagang iyang ijuga iulama iagama. iPada ipemerintahan iKesultanan iMelayu iMelaka i, iiaitu ipada iabad ike-15 itelah imenjadikan iIslam isebagai iagama irasmi iyang idianuti ioleh imajoriti imasyarakat iMelayu. iUlama iagama idan ipenduduk itempatan itelah imembina imasjid idi ikawasan ipetempatan ikecil iuntuk imemenuhi ikeperluan imereka iuntuk imenyebarkan idakwah iIslam idikatakan ioleh i iAhmad i(1999) idan iNasir i(1995). iSecara iumumnya, idi irantau iini ipada iketika ikedatangan iIslam itidak imembawa ipengenalan ibentuk iseni ibina ibaru. iSebaliknya, iunsur-unsur iseni ibina iluar idan itempatan itelah idigunakan idan iditakrifkan isemula iuntuk imemenuhi ikehendak idan ikeperluan iberibadah idalam iIslam. iMenurut iIsmail i(2008) imenyatakan ibahawa iterdapat idua ijenis imasjid iyang idibina iiaitu imeliputi ipengaruh iseni ibina iserantau idan itempatan. iSelain iitu, imenurut iAhmad i(1999) iNasir i(1995) imenyatakan ibahawa ibumbung imasjid iberbentuk ipiramid iboleh idibandingkan idengan imasjid ilama idi iIndonesia iserta iboleh idiklasifikasikan isebagai ijenis iserantau. iSeterusnya, ipengaruh itradisional idiambil idari ibentuk irumah iMelayu iyang imenitiberatkan iaspek iiklim, itopografi, ialam isekitar idan ipenyesuaian isosiobudaya iMelayu. i Seterusnya, ifungsi imasjid idapat idilihat isebagai ipusat iaktiviti ibagi imasyarakat ikampung idi ikawasan ipendalaman ipada iawal iabad ike i16-18. iMenurut iMizan idan iAnuar i(2005) imenyatakan ibahawa imasjid idigunakan isebagai itempat iuntuk iaktiviti ikemasyarakatan iseperti imenyebarkan iagama iIslam idan itempat ibermusyawwarah iselain imenjadi ikawasan iaktiviti ikeagamaan. iPada iketika iitu, iperkataan i‘masjid’ iini imerujuk ikepada isebuah ibangunan ikecil 22. FYP FTKW. 2.2 Masjid Warisan Di Malaysia i.

(35) ikeagamaan idan ikemasyarakatan. iWalau ibagaimanapun, ipada iawalnya imasjid itidak idigunakan iuntuk imendirikan isolat iJumaat. iMasjid ibaharu iakan ididirikan iapabila ibilangan irumah idi ikawasan ikampung imelebihi i40 ibuah irumah. iDengan iadanya ijumlah ijemaah iyang ilebih iramai iuntuk imendirikan isolat iJumaat, imasjid iini idapat imenampungkannya. iJawatan ikuasa imasjid ikampung iyang idiketuai ioleh i‘imam’ iakan imenjaga imasjid idengan irapi idan isentiasa imemantau. iHal iini ikerana imereka ilebih iarif idalam iilmu ikeagamaan. i i. 23. FYP FTKW. iyang itelah ididirikan idi isetiap ikawasan ikampung iuntuk itujuan iurusan.

(36) Menurut iProf. iDr. iSyed iAhmad iIskandar iBin iSyed iAriffin iet ial i(2020) imelalui ibuku iSejarah idan iSeni iBina iMasjid idi iKuala iPilah, iNegeri iSembilan iterbitan iInstitusi iSultan iIskandar i(ISI) iserta iPusat iKajian iAlam iBina iDunia iMelayu imenyatakan ibahawa iperubahan idari isegi irekabentuk imasjid iiaitu idari ipengaruh ivernakular idan ikolonial ikepada istruktur imoden imengikut iperedaran izaman iselepas ikedatangan iIslam isecara iberperingkat ike iAlam iMelayu. iImpak iterhadap iperubahan irekabentuk imasjid idari isemasa idibawa ioleh ipengaruh isenibina iluar. iMenurut iIsmail i(2008) imenyatakan ibahawa iaspek iskala, ibahan ibinaan, iukiran ikayu idan iplaster irendering iserta ikemudahan itambahan imerupakan iantara iaspek iperubahan irekabentuk imasjid. iSelain iitu, imasjid ikolonial idan imoden imempunyai isaiz iyang ilebih ibesar idari isegi iskala idan iperkadaran iberbanding imasjid ivernakular. iSeterusnya, idari iaspek ibinaan, imasjid ivernakular iini idibina imenggunakan ikayu imanakala idari iaspek iukiran ipula iadanya iukiran ihalus ipada ikayu idengan ibermotifkan ibunga. iPada ipanel idinding, ipintu, itingkap idan imimbar iukiran ikayu iini idiletakkan. iYang ipaling ipenting, idi ikawasan ikampung imerupakan ikawasan iutama iterletaknya irekabentuk imasjid ivernakular iini. iContohnya, idi iKuala iPilah, iNegeri iSembilan imasjid-masjid iyang ididirikan idengan irekabentuk imasjid ivernakular. Selain iitu, imelalui ibuku iini ijuga imenyatakan ibahawa imasjid-masjid iyang ididirikan idi iKuala iPilah, iNegeri iSembilan iini imempunyai ipersamaan idengan imasjid-masjid iMelayu iNusantara iiaitu idari iaspek iseni ibina. iPada iawalnya, imasjid-masjid idi ikawasan iini idibina ihanya iuntuk iaktiviti ipenyebaran idakwah. iSetiap imasjid idi iKuala iPilah itelah imenjalani iproses ipengubahsuaian idari isemasa ike isemasa iuntuk ikepelbagaian ikegunaan, imengambilkira ikeselesaan ipengguna idan iperkembangan iteknologi ibinaan. iHal iini isecara itidak ilangsung idapat imembantu idalam iusaha iuntuk imemulihara iidentiti iasal idan ijangka ihayat imasjid iuntuk ibertahan ilebih ilama. iAntara ifaktor iyang ipenting idalam iusaha 24. FYP FTKW. 2.3 Masjid iWarisan idi iNegeri iSembilan.

(37) iadalah ibentuk imuka ibumi, igeografi, isosio-budaya idan isosio-ekonomi ikawasan iterlibat. i i i. 25. FYP FTKW. ipengubahsuaian iidentiti iseni ibina imasjid iMelayu-Nusantara iini iterus iterpelihara.

(38) Menurut iProf. iDr. iSyed iAhmad iIskandar iBin iSyed iAriffin iet ial i(2020) imelalui ibuku iSejarah idan iSeni iBina iMasjid idi iKuala iPilah, iNegeri iSembilan iterbitan iInstitusi iSultan iIskandar i(ISI) iserta iPusat iKajian iAlam iBina iDunia iMelayu imenyatakan ibahawa idi iMalaysia isetiap inegeri imempunyai iciri-ciri iseni ibina iyang itersendiri iyang imemberikan irefleksi iidentiti idan ipersonaliti idi isesuatu ikawasan itertentu. iMenurut iNasir i(1995) itelah imenyokong ikebanyakan imasjid-masjid idi iKuala iPilah imenunjukkan ibentuk iMelayu iNusantara, idi imana iia imenggunakan iciri-ciri ibumbung imeru iserta imempunyai istruktur iyang iberbentuk irebung ipecah iempat. Satu iciri iseni ibina imasjid iyang ipaling iketara iserta imenjadi ilambang iidentiti iapabila idisebut isahaja imasjid idi iKuala iPilah iadalah ibumbung imeru. iIa ijuga idikenali isebagai iatap itumpang idan itergolong idalam iciri-ciri ibumbung itradisional iyang isinonim idigunakan ipada imasjid-masjid ivernakular iterutamanya idi iKuala iPilah iyang idibina ipada iabad ike-20. iSecara iumumnya, ibumbung imeru imempunyai itiga ilapisan idan isetiapnya imempunyai imaksud iyang itersendiri. iLapisan ipertama ibumbung imeru idikenali isebagai isyariat, ilapisan ikedua idikenali isebagai imakrifat idan ilapisan iteratas ipula idikenali isebagai ihakikat. iBumbung imeru imempunyai iasal iusul idaripada iseni ibina iHindu idan iBuddha. iMenurut iS.Vlatseas i(1990) imenyatakan ibahawa ibumbung imeru imerupakan isalah isatu ipengaruh idaripada ibentuk ibumbung ipiramid iyang iterdapat ipada ibangunan iPagoda idi iCina. Selain iitu, iciri iseni ibina imasjid iwarisan idi iNegeri iSembilan iialah idari iciri iciri itipologi. iCiri-ciri itipologi iyang iterdapat idi imasjid-masjid iKuala iPilah iadalah ilebih ikurang isama iiaitu idari ipintu imasuk iutama ike isusunan iruangan isolat iutama idan imihrab, idimana iada imaksud idan isebab itertentu ibagi isetiap isusunan. iini.. iMenurut. i. iAhmad. i(2015;13). iantara. ifaktor-faktor. iyang. imempengaruhi ireka ibentuk iruang idalaman isesebuah imasjid itradisional iadalah 26. FYP FTKW. 2.4 Ciri-Ciri iSeni iBina iMasjid iWarisan idi iNegeri iSembilan i.

(39) isimbolisme. iContohnya, idalam imenentukan ipenyusunan isetiap iruang idan ireka ibentuk imasjid, iarah ikiblat imemainkan iperanan iutama. iHal iini ikerana iia imemberikan ikeselesaan iketika imenunaikan isolat. iDemi imemenuhi ikeperluan imasyarakat ipada imasa ikini iuntuk ikeselesaan idan ikemudahan imasyarakat, ibanyak iruang itambahan itelah idibina. iAntara ikemudahan iyang iditambah iadalah iseperti iruang ipengurusan ijenazah, itandas idan imadrasah. iSelain iitu, ikomponen ipenting iyang ilain iadalah imihrab. iMihrab iini iantara ikomponen iyang ipenting idalam imasjid idan iia idigunakan ioleh iimam iketika imemimpin isolat iberjemaah iserta imenjadi itempat imenyimpan iAl-Quran. iMasjid-masjid iMelayu iNusantara isering idilihat imempunyai imimbar. iMimbar iialah itempat iimam imembaca ikhutbah idan iterletak idi isebelah ikanan imihrab. iMihrab iini ipula iterdapat i4 ijenis idan idi iMalaysia ikebanyakan imasjid itradisional imenggunakan ibentuk iruang isegi iempat. i Seterusnya, ibuku iSejarah idan iSeni iBina iMasjid idi iKuala iPilah, iNegeri iSembilan imenyatakan ibahawa iciri-ciri iseni ibina imasjid iwarisan idi iNegeri iSembilan iialah idari iciri imenara. iDahulu, iazan iakan idilaungkan ioleh iBilal idari ibumbung irumah iyang itinggi iberhampiran imasjid. iPada iawalnya, imenara itidak idibina idalam iseni ibina imasjid itradisional idi iMalaysia. iNamun, isetelah iwujud ipengaruh iluar iseperti ipengaruh iCina idan iIndia, imasjid-masjid iini idilengkapi idengan imenara. iBinaan imenara ipulak iterasing idari ibinaan imasjid. iDi isamping iitu, iciri-ciri iseni ibina imasjid iwarisan idi iKuala iPilah iialah idari iciri iseni ihias idan iukir. iDalam imengindahkan imasjid iseni ihias idigunakan. iSeni ihias iyang idigunakan iialah iseni ihalus iyang imenghasilkan iseni iukir idan iseni ikhat. iJenis iseni ihias iini idiukir ipada ikayu idengan imenggunakan icaratebukan iialah itebuk iseparuh idan itebuk itimbul. iDijadikan isebagai iruang ipengudaraan, iukiran ikayu iini ikebanyakan iterdapat ipada ibahagian ikepala ipintu, itingkap idi iantara iruang isembahyang idengan imimbar, icucuran iatap isetiap itingkap idan ilain-lain. 27. FYP FTKW. idaripada isegi iestetika, ikegunaan, isosiobudaya, ipersekitaran, ikepercayaan idan.

(40) isebagai ipola iputu, ipola ibingkai i(pemidang), idan ipola ilengkap. iGaya ibebas, iberdiri isendiri, itidak iterikat, iberkait idan ibersambung-sambung iantara imotif ipola ibujang. iUnsur ikuntum ibunga, iputik ibuah, ibulan, ibintang, imatahari idan iunsur imakhluk ihidup idiambil. iUnsur-unsur isederhana idigunakan ipada ipola ibingkai idan itiada ibanyak iukiran iyang iberbelit iatau iberlingkar, iserta imempunyai ipemidang. iUnsur iyang iditekanan ipada ipola iini iadalah itumbuhan iyang ilengkap idengan ibatang, idaun idan ibunga imanakala ipada iukiran ikayu iunsur iyang idigunakan iadalah imakhluk ihidup, ikaligrafi idan iunsur ikosmos. iNamun, idalam isetiap ipersamaan iterdapat ijuga iperbezaan iserta ikeunikan iyang itersendiri. iSetiap imasjid idi iKuala iPilah imempunyai ilatar ibelakang idan iidentiti iyang itersendiri. i i i. Rajah i2.1 i: iPelan iMasjid iLama iTradisional idi iKuala iPilah ( iSumber i: iSejarah i& iWarisan iSeni iBina iMasjid idi iKuala iPilah iby iNurul iNadia i- iissuu i) i i. 28. FYP FTKW. iMenurut iBasri i(2002) ipola iukiran iterdiri idaripada ipola ibujang iatau idikenali.

(41) FYP FTKW Rajah i2.2 i: iCorak igeometri ipada iMasjid iLama iTradisional idi iKuala iPilah ( iSumber i: iSejarah i& iWarisan iSeni iBina iMasjid idi iKuala iPilah iby iNurul iNadia i- iissuu i) i. i Rajah i2.3 i: iBumbung iMeru ipada iMasjid iLama iTradisional idi iKuala iPilah ( iSumber i: iSejarah i& iWarisan iSeni iBina iMasjid idi iKuala iPilah iby iNurul iNadia i- iissuu i). 29.

(42) FYP FTKW Rajah i2.4 i: iContoh iReka iBentuk iNusantara iPada iMasjid iKariah iKampung iTengah i( iSumber i: iSejarah i& iWarisan iSeni iBina iMasjid idi iKuala iPilah iby iNurul iNadia i- iissuu i) i i. 30.

(43) Menurut iS.Johar, iA.I iChe-Ani, iN.M. iTawil, iM.M. iTahir, iN.A.G. iAbdullah idan iA.G. iAhmad i(2011), imereka itelah imenfokuskan ikajian iterhadap iPrinsip iPemeliharaan iUtama iMasjid iTradisonal iLama idi iMalaysia. iSememangnya, iMalaysia inegara iyang ikaya idengan ikepelbagaian iseni ibina ibangunan iyang ibersejarah. iIdentiti ikebangsaannya iterbentuk idengan iadanya isejarah idan ibudaya. iMalaysia ijuga iantara inegara iyang ipopular idengan ipembangunan iyang ipesat inamun imasih imengekalkan ibangunan ibersejarah iseperti iBangunan iSultan iAbdul iSamad, iMasjid iJamek idi iKuala iLumpur idan ilain-lain ilagi. iMenurut iAhmad i(1997) idan iKamal i(2007) imenyatakan ibahawa ibangunan iini ijelas imenunjukkan ikeunikan iwarisan iseni ibina idan isejarah iyang itidak iternilai iserta imasih ikukuh iwalaupun isudah ilama idibina. iBegitu ijuga idengan imasjid itradisional ilama iini, iterkenal idengan iseni ibina ibina iyang iunik idan ibersejarah. iNamun, iwarisan iseni ibina itidak iterkecuali idaripada iterlibat idalam ikemusnahan. iSememangnya, ipemuliharaan iadalah isatu itindakan iyang iwajar iuntuk idilakukan idemi imenjaga iwarisan iseni ibina idaripada ikemusnahan. iDalam iistilah iSepanyol, iperkataan imasjid imerujuk ikepada i‘Mezquitta’. iIa imembawa imaksud irumah ipemujaan iorang iIslam. iPada iawalnya, ipedagang idan iulama idatang iuntuk iaktiviti iperdagangan idan isekaligus imenyebarkan iajaran iIslam ikepada idunia iMelayu idi iAsia iTenggara iserta iseluruh iKepulauan iMelayu. iSelain iitu, iadanya ikebangkitan ipemerintahan ipemimpin iIslam, iia isecara itidak ilangsung imendorong ikepada ikemahiran ipertukangan ibangunan iyang imelambangkan ikeagamaan. iPada imasa ikini, ibanyak imasjid iwarisan iyang iterdiri idari imasjid ikayu iyang itidak idapat idibuat ipenyelidikan ikerana ikondisi iyang iterlalu ilama idan itidak idigunakan ilagi iserta itelah idibina isemula idengan iunsur isenibina imoden. iMaka, ijelas iperlu idinyatakan ibahawa ikerja ipemuliharaan iperlu idijalankan idemi imemastikan inilai iwarisan iini iterpelihara. iSetiap iahli 31. FYP FTKW. 2.5 Pemeliharaan idan iPemuliharaan iMasjid iWarisan iNegeri iSembilan.

(44) imerupakan isatu ikepentingan iyang itidak idinafikan. iMenurut iKamal i(2007) imenyatakan ibahawa iia ijuga iuntuk imenyediakan igenerasi iakan idatang idengan ipeluang iuntuk imengalami inilai-nilai iunik idari iwarisan ibudaya iyang imasih iada isehingga idapat imeningkatkan isemangat ipatriotisme iuntuk inegara. i Dari. isegi. ipemeliharaan. idan. ikepentingannya,. iumumnya. iproses. ipemuliharaan idikenali isebagai isatu itindakan iuntuk imemanjangkan ijangka ihayat isesuatu iobjek. iSememangnya, ikepentingan inilai imerupakan isatu iperkara iutama idalam imemelihara iharta ibudaya. iMenurut iHarun i(2005) imenyatakan ibahawa iterdapat idua iaktiviti idalam iperkara iini iiaitu imenjaga ikeselamatan idari ikemusnahan idan imembuat iperancangan iyang iteliti. iSeterusnya, imenurut iObrasli i(2008) imenyatakan ibahawa ipemuliharaan ijuga iboleh idikatakan isebagai iproses iuntuk imengurus iperubahan isemasa ipembangunan, iadalah imekanisme iyang imemberikan iperubahan. iSelain iitu, imenurut iFielden i(2000) imenyatakan ibahawa ipemuliharaan ijuga imerangkumi iaktiviti iuntuk imencegah ikerosakan iyang imengandungi isemua itindakan iuntuk imemanjangkan ijangka ihayat iwarisan ibudaya idan isemula ijadi. iMenurut iAhmad i(2006) imenyatakan ibahawa ipelaksanaan ipemuliharaan iharus idipertimbangkan ibeberapa ifaktor iseperti inilai isejarah, iseni ibina, iusia, ifungsi ibahan idan ilain-lain. iMenurut iPowell i(1994) ipula imenyatakan ibahawa isetiap ibangunan iwarisan imempunyai inilai isejarah itersurat idan itersirat. i Dari. isegi. ikepentingan. ipemuliharaan. iyang. ipertama. iadalah. iuntuk. imemulihkan idan imenghargai ikeunikan iwarisan ibudaya. iDi iMalaysia, isetiap ibangunan ibersejarah imempunyai ikeunikan itersendiri iiaitu idari isudut iseni ibina, ipenggunaan ibahan iasli idan ilain-lain. iAsal iusul iatau ipengaruh iseni ibina imerupakan isatu imedium iyang idipertejemahkan. iBangunan ibersejarah isememangnya iterkenal idengan ireka ibentuk iyang iindah iserta ipembinaan iyang imengagumkan. iMenurut iOrbasli i(2008) imenyatakan ibahawa ipada imasa iyang 32. FYP FTKW. imasyarakat iperlu imemikul itangungjawab idalam ipemeliharaan iwarisan iini. iIa.

(45) ipenting. iHal iini ikerana idengan iadanya ipenjagaan iyang imencukupi, ibangunan ilama iboleh iterus idigunakan idalam ijangka iwaktu iyang isangat ilama. iSebenarnya, iminat idalam ikepentingan iseni ibina iadalah isalah isatu ipenanda iaras iuntuk imenjadi ibukti iketamadunan, iseni ikehalusan iserta iteknologi ipertukangan idan ipembinaan imasa ilalu i(Kamal iet ial. i2007). iSelain iitu, iYoung i(1991) idan iOrbasli i(2008) imenyatakan imengenai iaspek iteknikal idi imana ikepentingan ikreativiti idan iinovasi iteknologi iadalah ibukti ipenting ibagi isesuatu iciptaan. iSeterusnya, ikepentingan ipemuliharaan iadalah idari isegi inilai ipsikologi ike ibangunan ibersejarah. iBagi imereka iyang imempunyai inilai isentimental idengan ibangunan ilama, ibangunan iberssejarah iini imenimbulkan iemosi ipsikologi idan inostalgia. iAhmad i(1998) itelah imengaitkan idua ipendekatan ipsikologi imemulihara ibangunan ibersejarah iiaitu ikepekaan inilai isejarah idan iestetika iserta iikatan iemosi ike ibangunan ibersejarah. iBangunan ibersejarah idikenali isebagai isimbol iidentiti ibudaya idan iwarisan imasyarakat. iSeseorang idapat imerasakan iminat inostalgia iketika iperistiwa ipenting iberlaku idan imenimbulkan iemos ipsikologi i(Kamal, iet.al.2007). iSemasa imelihat ibangunan ibersejarah, iia imencetuskan ikenangan iperistiwa idi imana isejarah ihanya iboleh iberlaku isekali isahaja. iContohnya, iStadium iMerdeka idi iKuala iLumpur iadalah isalah isatu ibangunan iyang itidak iternilai iiaitu imenyaksikan inostalgia idetik ikemerdekaam iTanah iMelayu. iKepentingan ipemuliharaan iyang iterakhir iialah idari isegi ikepentingan iseni ibina idalam iindustri ipelancongan. iPemeliharaan ibangunan idilihat isebagai isebahagian idaripada iusaha iuntuk imemelihara isisa-sisa. iperadaban.. iMenurut. iAntoniou. i(1981). imenyatakan. ibahawa. ipemuliharaan iadalah iaktiviti iyang imelibatkan ipeningkatan ikualiti idalam iperancangan ipersekitaran. iObjektif iutama ipemuliharaan iini idijalankan iadalah iuntuk imemastikan ipenggunaan iberterusan. iIa iboleh idijelaskan idengan ipemuliharaan. ibangunan. ibukan. ihanya 33. ipemulihan. itetapi. ijuga. iuntuk. FYP FTKW. isemakin imeningkat ikesedaran ipersekitaran, ibangunan ilama iadalah isumber.

(46) imenonjolkan iidentiti idan ipersekitaran imelalui ikelpelbagaian itransformasi iseni ibina ibangunan ibersejarah imerupakan isalah isatu ipelancongan ibudaya iyang imenyumbang ikepada iekonomi idi isesebuah inegara. iMenurut iOrbasli i(2008), ialasan ilain iuntuk ipemuliharaan itimbul idari ikeinginan iuntuk imempormosikan iidentiti inasional iuntuk imerangsang iaktiviti ipelancongan idomestik idan ianatarabangsa. iEkonomi idapat idijana idengan imemperkenalkan ikelpelbagaian ibudaya idan igaya iseni ibina iunik imelalui iaktiviti ipelancongan. i. Di isamping iitu, iaktiviti ipemuliharaan ibangunan idi iMalaysia. iPemuliharaan ibangunan idi iMalaysia itelah ilama iberlaku idan imenjadi iperkara ibiasa ipada imasa ikini. iIa ibermula iagak ilama idari inegara idi iEropah i(Ahmad, i1994, iHarun, i2005 idan iKamal, i2007). iPermulaan iaktiviti ipemuliharaan idimulakan isejak itahun i1960-an iyang itertumpu ipada ipenggalian idan ipenerokaan iartifak idi inegara iini. iWalau ibagaimanapun, iaktiviti ipenerokaan idan iarkeologi idilihat imemusnahkan ibeberapa ibukti ipenting ibudaya iharta ibenda idan isekitarnya i(Ibrahim,1972). iKegiatan ipemuliharaan imasjid ilama ibermula isekitar itahun i1990-an. iHal iini ikerana ipada itahun-tahun itersebut, ipelancongan iindustri idilihat isebagai iekonomi iyang imenjanjikan ipenyumbang ikepada inegara. iPelancaran iProgram iVisit iMalaysia iYear ipada itahun i1990 iadalah ianatara iusaha ikerajaan iuntuk imeningkatkan iekonomi imelalui iindustri ipelancongan iwarisan. iSalah isatu ikejayaan iaktiviti ipemuliharaan iyang idilakukan ioleh iJabatan iMuzium idan iAntik iberdasarkan. ipenerapan. iprinsip. idalam. iproses. ipemuliharaan. iadalah. ipemuliharaan iMasjid iPengkalan iKakap idi iMerbok, iKedah ipada itahun i1994 i(Keromo,1999). iUsaha iuntuk ipemuliharaan ipada iwaktu iini isemakin ipopular idalam ikalangan ipelbagai ipihak. iAntara imasjid iyang isudah isiap idalam ikerja-kerja ipemuliharaan iadalah iMasjid iLama iJalan iBatu iUban, iPulau iPinang, iMasjid iKg. iGagu idi iNegeri iSembilan idan ilain-lain. 34. FYP FTKW. imemanjangkan ifungsi ibangunan. iMenurut iAhmad i(1998) imenyatakan ibahawa.

(47) itradisional. iPemuliharaan iyang ibaik idilakukan iberdasarkan iprinsip. iMaka idalam imenjalankan ikerja ipemuliharaan iini, isangat ipenting iuntuk imemahami iprinsip iasasnya. iSememangnya, iprinsip ibertindak isebagai ipembantu ipenting idalam ipemuliharaan iharta ibudaya. iPemuliharaan itelah idikenal ipasti isebagai itindakan iatau iaktiviti iyang iberkaitan idengan ipembaikan idan ipenyelenggaraan. iCampur itangan iharus iminumum idan idapat idikawal ibergantung ipada ikeadaan itertentu ikerana idapat imenyebabkan ikehilangan inilai idalam iharta ibudaya. iMenurut iAhmad i(2006), isatu ikerja ipemuliharaan iakan iberjaya idijalankan isekiranya. imematuhi. iprinsip. iasas. ipemuliharaan.. iAhmad. i(2006). ijuga. imencadangkan iempat ikunci iprinsip iyang iharus idiamalkan idalam ikerja ipemuliharaan iiaitu iyang ipertama iialah imeminimumkan icampur itangan iseperti idi idalam i(Piagam iBurra iArtikel i3, i1979). iYang ikedua, iprinsipnya iialah imenjalankan ipenyelidikan isaintifik idan iujian imakmal iseperti iyang iterkandung idalam iICOMOS, iArtikel i12, i1998 iyang imenggariskan i“… ipemuliharaan iharus iberdasarkan ipenyelidikan ifizikal iyang isesuai idan itidak imerosakan. iYang iketiga ipula iprinsipnya iadalah idokumentasi ikerja ipemuliharaan. iIa iterkandung idalam iICOMOS, iArtikel i10 i(F), i1998 iyang imenggariskan i“… irekod ipemuliharaan iharus isentiasa idijaga idan idokumentasi ibangunan iatau itapak iperlu idijaga idengan irapi iserta idisimpan idalam iarkib iyang isesuai. iPrinsip iterakhir iialah imengaplikasikan ikaedah idan iteknik iyang iberkesan. iDalam iFasal i4, iArtikel i4.1 idan i4.2 idi iPiagam iBurra imenyatakan ipemuliharaan iharus imemanfaatkan isemua ipengetahuan, ikemahiran idan idisplin iilmu iyang iboleh imenyumbang ikepada ikajian idan ipenjagaan isesuatu itempat. iSecara iamnya,terdapat itujuh ipendekatan iyang idigunakan idalam iprojek ipemuliharaan. iAntara. ipendekatan. iadalah. ipemeliharaan,. ipembaikan,. ipemulihan,. ipenyelenggaraan, ipembangunan isemula, ipemuliharaan idan ipenyatuan i(Kamal idan iAhmad, i2007, iIdid, i1996 idan iFielden, i2000). iDalam imemelihara imasjid 35. FYP FTKW. Seterusnya, iadalah itentang iprinsip idan ipendekatan imemulihara imasjid.

(48) ibeberapa. ipendekatan. iyang. idigunakan. iuntuk. imemanjangkan. ipenggunaannya. iAntara ipendekatan iyang idigunakan iadalah ipemuliharaan, ipemeliharaan idan ipenyelenggaraan. iContohnya, iMasjid iTinggi idi iBagan iSerai, iPerak itelah idipulihkan idengan imenggunakan ibahan idan ireka ibentuk iyang imempunyai iciri-ciri iasli. iSememangnya ipemulihan idimaksudkan isebagaimana idalam iFasal i1.7, iPiagam iBurra i(1999) i“… ibermaksud imengembalikan isesuatu ike ikeadaan isebelumnya idengan ibetul idan imemasang isemula ikomponen itanpa iadanya ibahan ibaharu. iBurden i(2004) imendefinisikan ipemulihan isebagai iusaha iuntuk imendapatkan ibentuk idan iperincian iobjek iyang itepat imelalui ipenggantian iyang ihilang idengan ibahan ibaru. iKaedah ipembaikan idan ipenggantian iyang ihilang iatau irosak iteruk ipada ielemen ibangunan imasjid iharus idilakukan idengan ipendekatan iyang isesuai. iContohnya, imasjid ikayu ilama iyang imengalami ipereputan iyang iharus idigantikan idengan ijenis ibahan iasal. i Hasil idaripada ikajian iini, idapat idinyatakan ibahawa isejarah iadalah ibahagian iyang itidak iboleh idipisahkan idari ipersekitaran, ibidup isebagai ijejak ifizikal imasa ilalu, ikesedaran iuntuk imemulihara iharta ibudaya iyang iberharga itelah iterlihat isemakin imenjadi iperhatian idi ipelbagai ipihak idi iMalaysia. iKeunikan iseni ibina itradisonal itempatan ikita iharus idipelihara iuntuk imengekalkan iidentiti itempatan. iAkhir isekali, idengan iandanya ipenubuhan iJabatan iWarisan iNegara iini ipemuliharaan imasjid ilama imula idiperhebatkan. iHal. iini. ikerana. ijabatan. iini. imemberikan. ipemuliharaan iharta ibudaya idi inegara ikita. i i iiiiii. 36. ipanduan. idan. ipelaksanaan. FYP FTKW. ipula,.

(49) Menurut iSiti iNor iFatimah iZuraidi, iMohammad iAshraf iAbdul iRahman idan iZainal iAbidin iAkasah i(2017) imereka itelah imenfokuskan iKriteria iPenting iUntuk iMengukur iKeadaan iBangunan iWarisan. iBangunan iwarisan imerupakan isesebuah ibangunan iyang idapat imemberikan ikita iperasaan ikagum idan imenjadikan ikita iingin imengetahui ilebih ilanjut imengenai ibangsa idan ibudaya iyang. imenghasilkannya. i(Fielden,2000).. iKetahanan. ikeadaan. isesebuah. ibangunan ibukan iterletak ipada ipenampilan iunsur isenibina, itetapi ijuga idalam iintegriti isemua ikompenannya, iianya idianggap isebagai ikriteria iunik iteknologi ipembinaan ipada imasa idahulu. iPenilaian ikeadaan iadalah isatu iaspek ipenting idalam iperancangan ipenyelenggaraan iyang iberkesan i( iForcada, i2012 i). iJumlah. ipenyelidikan. imemberikan. itumpuan. ikepada. ipenilaian. ikeadaan. ibangunan iwarisan isangat iterhad i(Zuraidi,2016). iHoxley i(2002) imendefinisikan ipenilaian ikeadaan isebagai ikerja ipemeriksaan idan ipemerhatian idi ibahagian iluar idan ibahagian idalam ibangunan, itermasuk iasas, istruktur idan isistem imekanikal iuntuk imengenal ipasti ikehadiran isebarang ikerosakan ikepada ibangunan idan ikomponennya. iSelain iitu, ipenilaian ikeadaan ibangunan iwarisan iadalah ipenting ikerana ikebanyakan ibangunan iini itelah iwujud iselama iberatus-ratus itahun idan imengalami ibanyak ikerosakan i(Paik, i2014). iTerdapat itiga ikriteria iutama iuntuk imengukur ikeadaan ibangunan iwarisan iiaitu ifabrik, istruktur idan iperkhidmatan iserta i23 iatribut idi ibawah isemuannya i(Ramli, i2004).. 37. FYP FTKW. i2.6 iKriteria iPenting iUntuk iMengukur iKeadaan iBangunan iWarisan..

(50) Fabrik i( iF i). Struktur i( iS i). Perkhidmatan i( iV i). Sub-Kriteria i/ iArtibut F1. iSiling F2. iLantai F3. iBumbung F4. iTingkat F5. iPintu F6. iDinding iDalam F7. iDinding iLuar F8. iGerbang/ iPenutup i/ iTudung F9. iOrnamen i/ iHiasan F10. iApron i/ iKaki iLima S1. iAsas S2. iTiang S3. iRasuk S4. iKerangka S5. iTangga V1. iElektrik V2. iPengudaraan iMekanikal V3. iPerlindung iKebakaran V4. iPempaipan idan iSanitari V5. iLif V6. iSistem iGas V7. iPembetungan V8. iSaliran. Jadual i1: iKriteria idan iatribut iyang imenilai ikeadaan ibangunan iwarisan. 38. FYP FTKW. Kriteria.

(51) Kesimpulannya ipada ibahagian ibab i2 iini, isecara ikesuluruhanya, isetakat iini imasih ibelum iterdapat ikajian itentang ipemeliharaan iMasjid iLama iPelangai idi iKuala iPilah i. iSegala imaklumat idan ihasil ikajian ilepas iyang idinyatakan iitu iadalah ikaitan idengan itajuk iyang idipilih. iOleh iitu, iianya imembuatkan ikita iuntuk ilebih imengetahui isecara ilebih imendalam idalam isesuatu iperkara iyang imenimbulkan ikemusykilan. iMasjid iLama iPelangai iini isememangnya imengalami ikerosakan idan iianya isesuai itunjuk idijadikan isebagai itajuk ikajian. iHal iini ijelas imenunjukkan ibahawa imasjid itradisional ilama imerupakan ikhazanah iyang idiiktiraf isebagai iwarisan inegara. i. 39. FYP FTKW. 2.7 iRumusan iBab.

(52) METODOLOGI. 3.1 Pengenalan Sesebuah ipenyelidikan iyang idijalankan iseharusnya imemerlukan imetod iatau ikaedah idalam imendapatkan idata iatau idapatan ikajian. iDengan iadanya idata iyang icukup idan ilengkap, ibarulah isesebuah ikajian iitu idapat idijalankan idengan ibaik. iUntuk imendapatkan idata iyang ibaik iini, ikaedah ipenyelidikan ikajian itersebut imestilah isempurna idan imengikut iprosedurnya iyang itersendiri. iIa ibagi imemastikan idapatan ikajian iyang idihasilkan iitu iterjamin imutunya. iSeseorang ipenyelidikan iseharusnya ibijak idalam imemilih imetod iatau ikaedah iyang idigunakan iuntuk imendapatkan idata iatau idapatan ikajian iuntuk ipenyelidikan iyang idilakukannya. i i Menurut iMc.Milan i& iSchumacher i(1977) idi idalam ibuku ibertajuk iMetodologi iPenyelidikan, itulisan iProf iMadya iDr. iBhasah iAbu iBakar idan iDr. iYuslina iMohamed i(2013), imenyatakan ibahawa ipenyelidikan iini ibermaksud isatu iproses iyang ibergerak isecara isistematik idalam iaspek ipengumpulan idan ipenganalisisan idata iatau imaklumat ibagi isatu-satu itujuan itertentu. iMaka, idalam imendapatkan imaklumat iyang itepat idengan ikehendak iobjektif iyang itelah iditetapkan, ipendekatan iyang idigunakan idalam imendapatkan imaklumat iadalah imenerusi ikajian ikualitatif idengan imenggunakan ibeberapa idata iprimer idan idata isekunder.. 40. FYP FTKW. BAB i3.

(53) Dalam imenjalankan ikajian iterhadap itajuk iyang idipilih, ipengkaji itelah imengunakan ipendekatan ikajian ikualitatif isebagai ikaedah idalam imenjalankan ikajian iini. iMenurut iDenzin idan iLincoln i(1994) iberpendapat ibahawa ipenyelidikan ikualitatif iini imelibatkan ikepelbagai ikaedah isecara iterfokus, itermasuk imenggunakan ipendekatan inaturalistik i(semula ijadi) iuntuk imenyelidik isesuatu iobjek. iManakala, imenurut iBryman i(2008) ipendekatan ikajian ikualitatif iadalah isatu istrategik ipenyelidikan iyang ilazimnya imenekankan ikepada iperkataan. iberbanding. ipengiraan. idata. iyang. idikumpul. idan. idianalisis.. iPendekatan ikualitatif iboleh imelibatkan ipelbagai iinstrumen ikajian iseperti ikaedah itemubual, ipemerhatian idan ilain-lain i(Patton,1990). iCresswell i(1994) ipula imetakrifkan ibahawa ipenyelidikan ikualitatif isebagai iproses iinkuiri ike iarah ipemahaman iyang ididasari ikaedah ipengumpulan idata iyang ilazim idigunakan idalam imeninjau isesuatu ipermasalahan isosial. iKaedah ikualitatif iini ibergantung ikepada iperolehan idata idaripada iteks idan iimej. i. 3.2.1. Data iPremier. Menurut iSyed iIsmail i(2010), isumber ipremier iialah ipenemuan ibaru ipenyelidikan iasli, iboleh iditerbitkan iatau itidak iboleh iditerbitkan idan imerupakan imaklumat iasal. iAntara icontoh imaklumat iyang idiperoleh idaripada isumber idata ipremier iadalah iseperti ipemerhatian idan itemubual. i Dalam. ipenyelidikan. iini,. ipenyelidik. itelah. imenggunakan. ikaedah. ipengumpulan idata ibersumberkan idata ipremier ibagi imendapatkan imaklumat iyang iberkaitan idengan iobjektif ipenyelidikan iyang idigariskan. iAntaranya iialah i: i. 41. FYP FTKW. 3.2 Kajian iKualitatif.

(54) Temu iBual i Dalam ikaedah itemubual iini, ikaedah ilisan imerupakan iaspek iutama iyang. idilakukan ioleh ipenyelidik iuntuk imendapatkan isesuatu imaklumat iyang iberkaitan idengan iobjekif ikajian iini. iTemubual idijalankan idengan iresponden iuntuk imendapatkan imaklumat iberkaitan itajuk ikajian iini. iPenyelidik ijuga iakan imenemubual isekurang-kurangnya i3 iorang iresponden iiaitu ipenduduk iasal isetempat idi iKampung iPelangai, iKuala iPilah, iNegeri iSembilan. iIa imelibatkan ipertanyaan iyang iberkaitan idan iselaras idengan iobjektif ikajian imalah imaklumat itentang isejarah iberkiatan idengan imasjid iini. i Dalam ikaedah itemubual iini ijuga, ipenyelidik iakan imelakukan ipemerhatian isetelah imeminta ikebenaran idaripada ipihak ibertanggungjawab idi iKampung iPelangai iini. iSelepas ipemerhatian idilakukan, isatu ilagi itemubual iakan idilakukan. idengan. ipenduduk. ikampung. iini. iuntuk. imengetahui. iaspek. ipengetahuan idan ipersepsi imereka iterhadap imasjid iini. iMaka, imaklumat iakan idikumpulan idan idijadikan irujukan idan ibukti idalam ikajian iyang idijalankan. i. II. Kajian iLapangan Menurut iAsmah iHj iOmar i(2002), ikajian ilapangan imerujuk ikepada itempat isesuatu ifenomena iyang ihendak idikaji iyang imenyediakan imaklumat ikajian iuntuk iditafsir iberpandukan iobjektif ikajian. iPenyelidik iakan imenumpukan ikepada ihuraian iterperinci itentang isituasi, iinteraksi idan ikerja ilapangan iyang idijalankan. iPenyelidik iakan imengunjungi iMasjid iLama iPelangai ibagi imelihat isendiri inilai iwarisan iyang iterdapat ipada imasjid iini idan itahap ipemuliharaan iterhadap imasjid iini. iSeterusnya, ipenyelidik iakan imenganalisis isetiap iapa iyang idilihat isendiri. iMelalui ikaedah iini, ipenyelidik iakan imerekodkan idata-data imelalui igambar, icatatan idan irakaman iuntuk idimasukkan ike idalam ilaporan iprojek ipenyelidikan iini.. 42. FYP FTKW. I..

(55) Setiap imaklumat iyang idiperolehi ioleh ipenyelidik imelalui ikaedah itemubual imahupun ikajian ilapangan iataupun ipemerhatian iakan idicatatkan idi idalam ibuku inota. iMelalui ikaedah iini, ipenyelidik idapat imelakukan imenganalisis idan ipendokumentasian idata idengan itersusun idan imudah. iKaedah iini isecara itidak ilangsung idapat imembantu ipenyelidik iuntuk imenyimpan imaklumat iyang idiperolehi isecara irapi. i. IV. Rakaman iFoto Penyelidik itelah imengambil ifoto-foto iyang iberkaitan isemasa ikajian idijalankan idi ikajian ilapangan. iDengan iadanya ifoto iini, iia idapat ilagi imenguatkan ibukti ikajian iuntuk idilampirkan idi idalam ilaporan iagar iia imenjadi igambar iyang ibermaklumat iuntuk imendapatkan ipenjelasan ilebih iterperinci ikepada ipembaca. iKaedah iini ijuga ibertujuan iuntuk imerekodkan ikesemua idata-data isebagai ilangkah iberjaga-jaga ijika iterdapat imaklumat iyang ipenting ihilang. iDalam imelakukan irakaman ifoto iini, ipenyelidik itelah imenggunakan iperanti itelefon ipintar ipenyelidik isendiri.. 3.2.2. Data iSekunder Menurut iMarican i(2005), idata isekunder iboleh ididefinisikan isebagai idata. iyang itelah idikumpulkan ioleh ipengkaji ilain. iContohnya, idata-data iyang ilepas idikumpulkan iuntuk itujuan ikajian. iData-data itersebut imasih ilagi isesuai idan ireleven iuntuk idigunakan ibagi imenjawab ipersoalan ikajian idan iobjektif ikajian. iMaklumat iatau ibahan iterbitan iyang idikumpulkan ioleh ipenyelidik ilain iboleh idigunakan isebagai irujukan idalam ikajian iyang idijalankan iini. iContoh idata isekunder iadalah isurat ikhabar, irujukan iInternet idan ilain-lain.. 43. FYP FTKW. III. Catatan.

(56) Rujukan iInternet i Penyelidik ijuga imenggunakan ikaedah irujukan iInternet iuntuk imencari. imaklumat iberkaitan itajuk ikajian iini. iPenyelidik imencari imaklumat idi ilaman iweb isesawang idi iInternet iberkaitan imaklumat idan iinformasi iberkaitan idengan iMasjid iLama iPelangai iini. iSetiap imaklumat iyang idiperolehi itelah idicatat ioleh ipenyelidik idi ibuku icatatan idan idianalisis isebelum idimasukkan idalam ilaporan ikajian iini. iAntara imaklumat iyang idiperolehi ioleh ipenyelidik iberkaitan iMasjid iLama iPelangai iini iadalah isejarah idan inilai iwarisan imasjid ilama iini. i II.. Buku i Antara ibuku iyang idijadikan irujukan ioleh ipengkaji iadalah ibuku iyang iditulis. ioleh iSaidatulakmal iMohd, iAzlinda iAzman idan iJamalluddin iSulaiman iyang ibertajuk iKelestarian iWarisan iNegara iyang iditerbitkan ioleh iPusat iPengajian iSains iKemasyarakatan, iUniveristi iSains iMalaysia itahun i2011. iBuku iyang iseterusnya idigunakan iialah ibuku iSejarah idan iSeni iBina iMasjid idi iKuala iPilah, iNegeri iSembilan iterbitan iInstitusi iSultan iIskandar i(ISI) iserta iPusat iKajian iAlam iBina iDunia iMelayu. I. 44. FYP FTKW. I..

(57) Objektif Kajian 1. Mengenalpasti kepentingan nilai warisan Masjid Lama Pelangai. 2. Menyiasat tahap pemuliharaan ke atas Masjid Lama Pelangai. 3. Mengenalpasti isu dan cabaran pemuliharaan ke atas Masjid Lama Pelangai.. Kaedah Kualitatif. Data Primer    . Data Sekunder. Pemerhatian Temubual Catatan Rakaman Foto.  . Buku Internet. Analisis Dokumen. Kajian Lapangan. Rajah i3.1: iCarta ialir imetodologi ikajian.. 45. FYP FTKW. Kajian Terhadap Pemuliharaan Masjid Lama Pelangai Kuala Pilah Negeri Sembilan..

(58) irujukan ikepada ipengkaji isendiri iuntuk iproses ipengumpulan idata. iDalam icarta ialir idi iatas, ipengkaji idapat imelihat idengan ijelas iinstrumen ikajian iyan iperlu idigunakan ibagi imemperoleh imaklumat iberkaitan iobjektif iyang iingin idicapai idi idalam ikajian iini.. 46. FYP FTKW. Carta ialir iini ibertujuan iuntuk imemudahkan ipemahaman idan imenjadi.

(59) Instrumen ikajian imerupakan isatu ialat iyang idigunakan ioleh iseseorang ipenyelidik iketika imenjalankan isesuatu ikajian. iIa ijuga imengenai isoalan-soalan iyang idibentuk ikhas iuntuk imaklumat ikajian. iInstrumen ikajian iini ijuga idigunakan isebagai isatu iperkara iasas iuntuk imencapai iobjektif ikajian idengan imemperolehi idata iseperti iyang idikehendaki ioleh ipenyelidik. iTujuannya iadalah iuntuk imemudahkan iurusan ipenyelidik iuntuk imendapatkan idata iuntuk imemastikan iobjektif ikajian idicapai idengan ibaik. i Kaedah ikualitatif imelalui itemubual idan ikajian ilapangan iadalah ikaedah iutama iyang idigunakan idalam imenjalankan ikajian iini. iBeberapa ipihak idan ipenduduk iKampung iPelangai iyang imahir idan itahu iserba isedikit itentang itajuk ikajian iini idalam ikaedah itemubual iini iagar imaklumat iyang iakan idiberikan itidak idisalah ianggap idan idisalah itafsir. iPenduduk iKampung iPelangai iserta ibeberapa ipihak iberkuasa iseperti iKetua iJKKK ijuga iakan idijadikan iresponden iuntuk imendaptakan imaklumat idan iseterusnya imemenuhi iobjektif ikajian iyang iditetapkan. iAntara iinstrumen iyang iakan idigunakan isemasa ikajian iini idijalankan iadalah isenarai isoalan iyang iingin iditanya, ibuku icatatan idan itelefon ipintar iuntuk imerakam isuara iserta ifoto isebagai ibahan ibukti idan iuntuk imenganalisis imaklumat. i Selain iitu, ikaedah ikajian ilapangan idilakukan idengan iberkunjung ike itempat ikajian idengan isecara ilangsung iuntuk imemerhati inilai iwarisan idan itahap ipemeliharaan iMasjid iLama iPelangai itersebut. iBagi ilangkah-langkah iuntuk imeninggikan. ikesahan idan. ikebolehpercayaan. ikaedah. ipemerhatian. iini,. ipenyelidik imenggunakan ialat iteknologi iseperti itelefon ipintar iuntuk imerakam ifoto isebagai ibahan ibukti idan irujukan. iKaedah ipemerhatian iini iharuslah idijalankan. idengan. isistematik. isupaya. imasa. iyang. idiluangkan. idapat. idimanfaatkan idengan isebaiknya. iHasil iyang idiperolehi ijuga iakan idicatatkan idalam ibuku icatatan ipenyelidik. i 47. FYP FTKW. 3.3 Instrumen iKajian.