PENGURUSAN lANSKAP DI MAJlIS-MAJlIS KERAJAAN TEMPATAN
(Satu Tinjauan Terhadap Organisasi Dan Penggunaan Garispanduan Lanskap)
Oleh:
GUNASllAN, RAMASAM Y
Diajukan kepada:
Pusat Pengajian Perumahan, Bangunan dan Perancangan Universiti Sains' Malaysia
Pulau Pinang
Disertasi diserahkan untuk memenuhi sebahagian keperluan bagi Ijazah Sarjana Sains (Pengurusan Projek)
April 1996
PENGURUSAN lANSKAP DI MAJUS-MAJUS KERAJAAN TEMPATAN
(Satu Tinjauan Terhadap Orgonisasi Dan Penggunaan Garispanduan Lcnskap)
Oleh:
GUNASllAN, RAMASAMY
Diajuk,an kepada:
Pusat Pengajian Perumahan, Bangunan dan Perancangan Universiti Sains Malaysia
Pulau Pinang
Disertasi diserahkan untuk memenuhi sebahagian keperluan bagi Ijazah Sarjana Sains (Pengurusan Projek)
April 1996
PERAKUAN
Diserlasi yang disampaikan dalam kajian ilmiah ini ialah bagi memenuhi syarat-syarat penganugerahan Ijazah Sarjana Soins (Pengurusan Projek), Universiti Sains Malaysia. la adalah hasil penyelidikan saya sendiri kecuali apabila dinyatakan.
Diserlasi ini belum pernah diserahkan dan diterima samada separuhnya atau sebahagian daripadanya bagi memenuhi sebarang ijazah dan masa ini tidak dikemukakan untuk mana-mana ijazah lain.
(GUNASllAN, RAMASAMY)
. Disahkan oleh:
(PROF. MADY A DR. OMAR OSMAN)
Pusat Pengajian Perumahan, Bangunan Dan Perancangan, Universiti Sains Malaysia
Pulau Pinang
April 1996
~~~
~rAJ INl fD) ~ INl ~ ~l[N]
lSI KANDUNGAN MUKA SURAT
ABSTRAK
PENHARGAAN iv
SENARAI RAJAH v
SENARAI JADUAL vi
BAB 1
1.0 PENDAHULAN
1.1 Penyataan Masalah
2
1.2
Objektif Kajian4
1.3
Skop Kajian4
1.4
Matklamat Kajian5
1.5
Konstrain Kajian6
1.6
Kepentingan Kajian7
1.7
Rumusan7
BAB 2
2.0 PERANAN KERAJAAN TEMPAT AN TERHADAP
10
KONSEP DASAR KEPERLUAN GARISPANDUAN LANSKAP
2.1
Pengenalan 102.2
Definasi Konsep Lanskap11
2.3
Keperluan Lanskap12
2.4
Rekabentuk Lanskap14
2.5
Penglibatan Kerajaan Tempatan Dalam15
Pengurusan Kerja-Kerja Lanskap
2.6
Tujuan Keperluan Garispanduan Lanskap17
2.7
Masalah-Masalah Lanskap Oi Malaysia19
2.8
Garispanduan Lanskap Yang Digunakan21
O!eh Mcjlis Kerajaan Tempatan Di Negeri Pulau Pinang Serlo Penglibatannya Dalam Kerja-Kerja Penyeienggaraon
2.9
Rumusan23
BAB3
3.0 MAJLlS KERAJAAN TEMPATAN DAN LANSKAP
27
3 .1
Pengenalan27
3.2
Struktur Organisani Majlis Perbandaran27
Pulau Pinang
3.2.1
Bahagian Pengindahan dan Rekreasi27 3.3
Objektif Bahagian Pengindahan dan Rekreasi29 3.4
Garispanduan Majlis Perbandaran Pulau29
Pinang
3.4.1
Sumbangan untuk Penanaman Pokok-31
Pokok Dan Pemandangan Dataran Berkaitan Dengan Pembinaan Bangunan
3.4
Majlis Perbdndaran Seberang Perai36 3.4 .1
Struktur Organisasi Dan Fungsi-FungsiUtama Unit Pengindahan
3.4.2
Jabatan Perancangan Bondar Dan36
Pengindahan
3 .5
Garispanduan Dan Syarat Permohonan Pelon36
Lanskap
3.5.1
Syarat-Syarat Permohonan Pelan36
Lanskap
3.6
Garispanduan Pelon Lanskap37
3.6.1
Spesifikasi Keperluan Pelon Lanskap37
3.6.2
Tandatangan38
3.6.3
Ketinggian Pokok38
---~--- ---
3.6 .4
Jarak Tanaman38
3.6.5
Lubang Tanaman38
3.6.6
Tanah Tanaman39
3.6.7
Kayu Penyokong 393.6.8
Jenis Tanaman Pokok Yang Tidak39
Dibenarkan
3.6.9
Kawasan Padang/Hijau39
3.6.10
Jenis Penyelenggaraan39
3.6.11
Kawasan Yang Perlu Di Lanskap40
3.6.12
Kerja Lanskap40
3.6.13
Syarat-Syarat Kerja Lanskap41
3.6.14
Kawasan Lapang41
3.7
Dewan Bandaraya Kuala Lumpur43
3.7. 1
Garispanduan Lanskap Dewan45
Bandaraya Kuala Lumpur
3.7 .2
Analisa Garispanduan DBKL46 3.8
Perbandingan Struktur Organisasi Majlis-54
. Majlis Kerajaan Tempatan
3.9
Rumusan55
BAB 4
4.0 KAJIAN SOAlSELlDIK
56
4.1
Pendahulan56
4.2
Tujuan Kajian56
4.3
Skop/Konstrain Kajian57
4.4 Bilangan Responden
57
4.5
Teknik Soalselidik Yang Diamalkan58
4.6
Rekabentuk Soalselidik59
4.7
Analisa Data (Kajian Luar)59
4.7 .1
Analisa Data Responden Bagi Majlis-60
Mojiis Kerajaan Tempatan
4.7.2
Soalan Berbentuk Subjektif65
4.7.3
Analisa Data Responden Bagi Firma-67
Firma Lanskap
4.7.4
Soalan Berbentuk Subjektif68
4.8
Rumusan71
BAB 5
5.0 ANALISIS-KAJIAN SOAlSELIDIK DAN
72
PERBINCANGAN
5.1
Pendahulan72
5.2
Analisis Perancangan,Pengurusan Serlo73
Pentadbiran Lanskap Di Majlis-Majlis Kerajaan Tempatan
5.2.1
Analisis Ke Atas Organisani Kerja-Kerja73
Lanskap
5.2.1.1
Rumusan Analisis Organisasi Kerja-Kerja73
Lanskap
5.2.2
Analisis Ke atas Tanggungjawap74
Jabatan/Unit Ke Atas Kerja-Kerja Lanskap
5.2.2.1
Rumusan Analisis Tanggungjawap74
Jabatan/Unit Ke Atas Kerja-Kerja Lanskap
5.3
Analisis Bentuk Garispanduan Dan75
Penggunaannya Dalam Kerja-Kerja Lanskap
5.3.1
Analisis Tanggungjawap Ke Atas75
Kelulusan Permohonan Lanskap
5.3.1.1
Rumusan Analisis Tanggungjawap Ke75
Atas Kelulusan Permohonan Lanskap
5.3 .2
Analisa Bentuk Garispanduan Yang76
Digunakan Dan Ciri-Cirinya
5.3.2 .1
Rumusan Analisis Bentuk Garispanduan76
yang Digunakan Dan Ciri-Cirinya
5.4 Analisis Masalah Yang Dihadapi Dalam 77 Mengimplimentasi Kerja-kerja Lanskap
Mengikut Garispanduon
5.4.1 Analisis Terhadap Masalah Yang 77
Dihadapi Do 10 rr-j Mengimplimentasi Kerja-kerja Lanskap Mengikut
Garispanduan
5.4.1.1 Rumusan Analisis Terhadap Masalah Yang 77 Dihadapi Mengimplimentasi Kerja-Kerja
Lanskap Mengikut Garispanduan
5.4.2 Analisis Ke Atas Mengwujudkan Satu 78 Garispanduan Serentak Untuk Diguna-
kan Di Seluruh Malaysia
5.4.2.1 Rumusan Ke Atas Mengwujudkan Satu 87 Garispanduan Serentak Untuk Diguna-
kan Di Seluruh Malaysia
5.5 Analisis Ke Atas Kajian Soalan Berbentuk 78 Subjektif
5.5.1 Analisis Ke Atas Kajian Masalah(Soalan 79 Berbentuk Subjektif)
5.5.1.1 Rumusan Ana/isis Ke Atas Kajian Masalah .79 (Soalan Berbentuk Subjektif)
5.5.2 Analisis Soalan Mengenai Cadangan 79 Majlis Kerajaan Tempatan Untuk
Mengatasi Masalah Kerja-Kerja Lanskap
5.5.2.1 Rumusan Cadangan Majlis Kerajaan 80 Tempatan Untuk Mengatasi Masalah
Kerja-Kerja Lanskap
5.6 Analisis Data Responden Bagi Firma-Firma 80 yang Terlibat Dengan Kerja-Kerja Lanskap
5.6.1 Rumusan Data Responden Bagi Firma- 81 Firma yang T erlibat Dengan Kerja-
Kerja Lanskap
5.7 Analisis Ke Atas Soalan Berbentuk Subjektif 81
5.7 .1
Rurnusan Analisis Ke Atas Soalan81
Berbentuk Subjektif
5.8
Penumuan-Penumuan Analisis Kajian82
5.8.1
Penemuan-Penemuan Yang Telah83
Diperoleh dari Majlis Kerajaan Tempatan
5.8.1.1
Struktur Jabatan Yang Tidak Sesuai83
Untuk Mengurus Kerja-Kerja Lanskap
5.8.1.2
Tidak Mempunyai Garispanduan84
Komprehensif Untuk Menjalankan Kerja-kerja Lanskap Dengan Berkesan
5.8.1.3
Tedapat Banyak masalah Semasa85
Melaksanakan Kerja-kerja Lanskap
5.8.2
Penemuan-Penemuan Telah Diperolehi85
Bagi Firma-Firma yang Terlibat Dengan Kerja-Kerja Lanskap
5.8.2.1
Kerja-Kerja Lanskap Yang Tidak86
Mengikuti Garispanduan Lanskap Seperti Yang Diedarkan Oleh Majlis Kerajaan Tempatan
5.8.2.2
Tidak Keyakinan Ke Atas Pengurusan86
Dan Pentadbiran Kerja-Kerja Lanskqp Oleh Majlis Kerajaan Tempatan
5.9
Rumusan87
BAB 6
6.0 KESIMPUlAN
88
6.1
Kesimpulan Keseluruhan88
6.2
Pemerhatian Umum90
6.3
Cada nga n-Cadanga n92
6.3.1
Cadangan Jangkamasa Pendek92
6.3.2
Cadangan Jangkamasa Panjang93
6.3 .3
Penawaran Kursus Lanskap Dan94
Hortikultur
6.4
6.3.4 Penglibatan Kerajaan Pusat 6.3.5 Penglibatan Pemaju-Pemaju Cadangan Kojian Masa Depall
94
95
95
ABSTRAK
Lanskap merupakan salah saTU komponen yang amot penting dalam pemeliharaan alam persekitaran, selain dari memberi pemandangan yang menyegarkan. Di setiap negeri di Malaysia, Majlis Kercjaan Tempatan memainkan peranan yang penting untuk memastikan kerja-kerja lanskap diurus dengan sempurna. Dalam pada itu, Firma-Firma yang terlibat dalam kerja-kerja lanskap juga bertanggungjawab untuk menghasilkan kualiti kerja yang baik. Namun demikian situasi yang sebenarnya tidak begitu, kerana terdapat pelbagai masalah dalam organisasi dan pentadbiran kerja-kerja lanskap di Majlis Tempatan secara keseluruhannya.
Kajian ini bertujuan untuk mengkaji tahap pengurusan kerja-kerja lanskap oleh Majlis Kerajaan Tempatan serta penggunaan garispanduannya, disamping itu peranan Firma-Firma yang terlibat dalam urusan kerja lanskap juga terut dikaji.
Kajian ini mendapati. garispanduan lanskap yang diedarkan oleh
I
kebanyakan Majlis Kerajaan Tempatan pada masa ini tidak lengkap kerana kekurangan atau ketiadaan kakitangan yang berkelayakan. Disamping itu pengurusan lanskap di kebanyakan Majis Kerajaan Tempatan tidak teratur yang Juga menyebabkan garispanduan komprehensif tidak dapat dihasilkan. Kebanyakan Firma-Firma yang terlibat dalam kerja-kerja lanskap juga tidak berpuas hati dengan sistem pengurusan dan pentadbiran Majlis Tempatan serta menyatakan garispanduan yang ada pada masa ini lemah dan tidak bersesuaian untuk digunakan.
Secara ringkas, hasii penyelidikan telah mendedahkan kepincangon dalam pengurusan Majlis Kerajaan Tempatan kerana tidak mer.gamalkan langkdh-Iangkah positif dalam pengurusan kerja-kerja lanskap dan memerlukan tindakan yang segera untuk mengatasi keadaan ini supaya dapat menghasilkan kerja-kerja lanskap yang berkualiti .
..
11
ABSTRACT
Landscaping is regarded as an important component in preserving the environment apart from its aesthetic value. The Local Municipal Councils in every State in Malaysia has been entrusted in assuring proper landscape works being carried effectively. Apart from that private sectors who are involve in landscape work, has a responsibility in ensuring quality work done.
However the actual situation is not quiet the same. for there seems to be various problem in the organisation and administration of landscape works by the Local Municipal Councils generally.
This research is intended to explore the level of landscape works being managed by the Local Municipal Councils and to justify the quality of the Landscape Guidelines that being currently used.
It has been found that the Landscape Guidelines, issued by various Local Municipal Counci lacks substantial information. The lack of qualified personals in to administer and manage the Landscape Department has lead
I
to the present situation. Most of the Private Firms involve in landscape works find that the Landscape Guideline issued by the Local Municipal Council lacks vital information and therefore not suitable to be used.
In brief, the findings of this research can be concluded that there is an urgent need to restructure the administration and management of the Local Municipal Council's Landscape Department to ensure quality landscape work is being carried out effectively.
III
PENHARGAAN
Saya dengan segala sukacitanya ingin mengucapakan penhagraan serta terima kasih yang tidak terhingga kepada Profesor Madya Dr. Omar Osman, yang menjadi penyelia soya yang telah menyumbangkan bantuan dan kerjasama dalam menjayakan kajian ini.
Ucapan terimakasih ini juga saya tujukan kepada Dr, Kamaruddin, Dr. Abdul Rashid Aziz, Dr. Abdullah, Profesor John Andrews dan pensyarah-pensyarah lain dalam kursus ini yang telah membantu soya di pringkat awal projek penyelidikan ini.
Tidak ketinggalan juga kerjasama dan pendapat responden-responden soalselidik yang telah memberikan maklumat - maklumat bermanafaat bagi tujuan kajion ilmiah ini. Kerjasama dan bantuan daripada mereka diucapkan ribuan terima kasih.
Akhir sekali soya ingin merakamkan ucapan terima kasih kepada isteri soya yang dikasihi. Manonmani Subbiah di atas pengorbanan, kesabaran dan sokongan yang telah diberikan kepada soya sehingga membolehkan kajian ilmiah ini.
GUNASILAN, RAMASAMY UNIVERSITI SAINS MALAYSIA MINDEN, PULAU PI NANG.
SENARAi RAJAH MUKA SURAT
Rajah 1.1 Carta Aliran Kajian 9
Rajah 3.1 Carta Organisasi Bahagian Rekreasi 35 Majlis Perbandaran Pulau Pinang
Rajah 3.2 Carta Organisasi Unit Pengindahan 42 Majlis Perbandaran Seberang Perai
Rajah 3.3 Parks And Recreation Department 44 Organisation Chart
Dewan Bandaraya Kuala kumpur
Rajah 4.1 Bilangan Responden Keseluruhan 58
,"
.'
~v
SENARAI JADUAl MUKA SURAT
Jadual 2.1 Jaduallnformasi Kajian 25
Jadual 2.2 Informasi Pengukuran Topik Berkenaaan 26 Dengan Kerja-Kerja Lanskap
Jadual 3.1 Fungsi Bahagian Pengindahan Dan Rekreasi 28 Jadual 3.2 Nama-Nama Pokok Dalam Garispanduan 29
Majlis Perbandaran Pulau Pinang
Jadual 3.3 Bayaran Sumbangan Kewangan 33 Jadual 3.4 Contoh Borang Menanda Pokok-Pokok 48
Sediada (DBKL)
Jadual 4.1 Bilangan Responden Keseluruhan 57
Jadual 4.2 Peratusan Respon 60
Jadual 4.3 Bilangan Pegawai 61
Jadual 4.4 Bentuk Garispanduan 62
Jadual 4.5 Contoh Soalan 6 62
Jadual 4.6 Ciri-Ciri Garispanduan 62
Jadual 4.7 Masalah Garispanduan 64
Jadual 4.8 Bilangan Projek Lanskap 68
Jadual 4.9 Projek-Projek Lanskap 68
1.0 PENDAHUlUAN
Rekabentuk lanskap yang seimbang bergantung kepada ilmu pengetahuan tentang alam persekitaron. la memerlukan persefahaman tentang tumbuh-tumbuhon, hidupan liar yang telah menyesesuoikon diri mengikut keodaon iklim tanah dan topografi supaya keadoon yang oman ini tidak dijejaskon dalom kowasan persekitaran pembongunon.1
Penggunaan tumbuhan dolam peningkatan persekitaran bangunan juga bergontung kepada fungsi dan kuoliti flora yang dipilih untuk lonskap.
Setiap lonskap mengandungi corok, tekstur dan warna supoya io menjodi seimbang dengan olom semula jadi di kawason persekitaran pembangunan. Pokok menjodi tumpuon utama dalam lonskop kerono selain dari memberi nilai estetik don mencontikkon tapak, pokok-pokok juga akan mengubahsuaikan iklim mikro persekitaran.2
Pado dasornya lanskap senitamon bukon sahaja penanaman pokok- pokqk pada pinggiran-pinggiran jalan, tetapi juga perancangan, pemilihan pokok, penyusunan, penjogoan dan yang terpenting ialoh fungsinya sebagoi pembentuk ruang.3
Pokok-pokok yang ditanam di kawasan persekitaran pembangunan menambahkon niloi kepado hortabendo supoya ia akan memberi wotak dan identitL serta akan menarik peloncong-pelancong ke kowasan komuniti yang indah. Pokok-pokok memberikan sumbangan yang berniloi kepado
I M.F. Downing, "Landscape Construction," London E.&F.NSpon, 1977.
2 T. Aldous (ed), "Trees and buildings: compliment or confllict", London, RIBA and Tree Council, Conference papers, 1979.
3 Darwin Chaniago, "Pokok Pinggiran lalan Di Malavsia," DBP, Kuala Lumpur, 1981.
manusla dan persekitaran, sebagoi contoh, 78 pokok di perlukan untuk menyerap karbon dioksda don mengeluarkan oksigen untuk seorang ; manakala 20 pokok di perlukCln untuk menyerap don 'offset' pencemaran dari sebuah kereto yang bergerok 60 batu sehari.
4 Setiop kawasan mempunyai iklim mikro tersendiri yang biasonya dipengaruhi oleh kemajuan pembinaan. Pengggunaan pokok akan mengubah keadoan suasana serta akan meningkatkan keselesaan penduduk melalui5 pengawalan sinaran solar, pengawalan suhu,pengawalan angin, pengawalan bunyi bising, pengawalan pencemaran udara, pengawalon tanah dan pengawalan hidup liar.
1.1 PENYATAAN MASAlAH
Pembangunan yang pesat sejak duo dekad yang lolu telah menyedarkon masyarakat mengenai ekologi dan pemeliharaan persekitaran. Pembangunan yang sedang berjalan di beberapa bandar di Malaysia telah memusnahkon senitaman semulajadi melalui kerja-kerja pembersihan hutan, membentuk dan meratakan permukaon bumi.
Sekiranya kawasan tersebut tidok ditanam semula dengan unsur hijau atau senitaman dengan segera, hakison tanah tidak dapat dielakkon.
Kesedaran terhadap pemeliharaan bangunon dan kawasan telah bermula di negara kita pada maso kini. Rancangan pembangunan bandar atau pembaharuan bondar yang dilaksanokan oleh Majlis-Majlis Tempatan,
4 Leonard E.Phillips, Jr, ASLA, "Urban Trees", Mc Graw-Hill Inc, New York, 1993.
5 G.O. Robinette, ·'Plants. people and environment gU<llitv," Washington DC,US Department of the Interior National Parks Service, 1979.
2
: t,;J
. e:
l .. ,
I I!:'<
. .1
unsur hijau atau lansksap merupakan unsur yang terpenting dalam membentuk wajah bandor tersebut. Oleh itu Majlis Tempatan, dan Pemaju memainkan peranan penting untuk menjamin kehijauan daiam bandar dan kawasan persekitaran pembangunan.
Pad a masa kini kerja-kerja lanskap telah menjadi lebih saintifik dan memerlukan kepakaran yang tinggi. Oleh kerana pelbagai aktiviti perlu diberi perhatian sebelum memilih pokok yang sesuai untuk pinggir jalan, atau untuk kawasan tertentu. Setiap pokok yang dipilih mesti mempunyai nilai dan unsur yang istimewa untuk memberi kesan seperti yang dikehendaki. sebab ia akan dikekalkan di kawasan itu untuk selama-Iamanya selepas ditanam.
Beberapa persoalan telah dikenal pasti menjadi faktor penting kepada kelicinan menjalankan kerja-kerja lanskap:-
1. Bagaimanakah kerajaan tempatan menguruskan kerja-kerja lanskap?
2. Adakah Majlis Tempatan menyediakan garispanduan supaya pemaju-
t
pemaju dapat menghasilkan kerja--kerja lanskap dengan berkesan dan . bersistematik di kawasan persekitaran pembangunan?
3. Adakah garispanduan yang digunakan itu serentak di seluruh negara atau berbeza di setiap negeri ?
4. Apakah yang sebenarnya dilakukan oleh pemaju dan pihak-pihak yang terlibat dalam kerja-kerja lanskap dan pandangan mereka keatas penggunaan garispanduan yang diedarkan kepada mereka (jika ada)?
1.2 OBJEKTIF KAJIAN
Kojion in: mempunyai beberopo objektif yang ingin dicapoi don ianya aoolah seperti:-
1. Mengkoji struktur dan organisasi bahagion lanskop dari beberapa Majiis Kerajaan Tempatan dan cara-cara yang diamalkan untuk menguruskan kerja-kerja lanskap.
2. Mengkaji penggunaan garispanduan yang digunakan oleh Majlis KerajOan Tempatan.
3. Apakah peranan firma dan pemaju-pemaju serta kontraktor berkenaan dalam memenuhi kehendak Majlis melalui garispanduan.
1.3 SKOP KAJIAN
Untuk menghadkan kajian ini dan juga sebagai suatu petunjuk umum, skop kajian yang berikut telah ditetapkan berhubung dengan aspek-aspek garispanduan lanskap yang digunakan oleh Majlis Perbandaran Pulau Pinang dan Majlis Perbandaran Sebarang Perai . Selaras dengan itu, aspek- aspek yang akan dikaji ialah seperti berikut:-
I. Struktur dan organisasi bahagaian atau unit lanskap di Majlis Tempatan di Negeri Pulau Pinang.
4
II. Bandingkan garispanduan lanskap kedua-dua Majlis Perbandaran di Pulau Pinang untuk menentukkan aspek-aspek negatif dan positif dalam penggunaannya serta pendapat mereka rnengenai cadangan sotl) garispanduan yang kornprehensif yang boleh digunakan di seluruh negera Malaysia.
III. Pendapat dan cadangan dari pengguna, iaitu pemaju,arkitek serta kontraktor lanskap mengenai garispanduan yang dikeluarkan oleh Majlis Tempatan.
1.4 MA HAMAl KAJIAN
Kajian ini melibatkan proses yang telah dijalankan dengan sistematik.
Kesemua proses yang berkenaan adalah penting don telah menyumbangkan kepada penghasilan teks kajian ini. Matlamat yang telah digunakan dari awol hingga akhir adalah seperti yang digambarkan dalam (Rajah 1.1). Kajian ini dibahagikan kepada tiga aspek yang penting:-
1) Peranan Majlis Tempatan dalam mengimplimentasi garispanduan untuk penggunaan pemaju-pemaju pembangunan dan kesan- kesannya.
2) Kandungan garispanduan yang diedarkan oleh Majlis Perbandaran Pulau Pinang dan Majlis Perbandaran Seberang Perai akan dibandingkan dengan Majlis-majlis yang lain serta pendapat dan cadangan mereka untuk mewujudkan saru garispanduan komprehensif yang boleh digunakan oleh semua Majlis Tempatan negeri di Malaysia.
Pendapat dari pemaju-pemaju serla arkitek dan kontraktor lanskap terhadap kualiti garispanduan yang sedia ada dan cadangan mereka untuk meningkatkan tcrafnyc.
1.5 KONSTRAIN KAJIAN
Di sepanjang waktu menjalankan kajian ini, pelbagai masalah telah dihadapi, baik dalam bahagian kajian literatur mahupun dalam bahagian kajian soalselidik.
Dalam bahagian kajian litreratur, masalah utama yang dihadapi ialah berhubung dengan sumber-sumber rujukkan. Tidak ada satu rujukan khusus yang mencukupi mengenai garispanduan lanskap. Tambahan lagi hampir kesemua bahan rujukan yang terdapat berhubung dengan topik lanskap secara am sahaja. Lagipun, kebanyakan daripada buku-buku, majalah- majalah, kertas kerja serta kajian tersebut adalah terbitan negara barat.Selain dari fakta-fakta terlentu kebanyakan idea-idea yang dibentangkan tidak begitu sesuai untuk dipraktikkan dalam konteks
I
Malaysia. Dengan itu, pengubahsuaian dan penapisan perlu dilakukan ke atas teks, 'dan sumber-sumber rujukan.
Dalam pada itu, bahagian kajian soalselidik dan temuduga tidak menjadi ketara untuk mendapatkan maklumat dari Majlis Tempatan negeri serta firma-firma pemaju dan kontraktor lanskap di Pulau Pinang. Namun demikian, masa untuk membuat lemujanji lelah mengambil masa yang agak panjang dan telah ditunda beberapa kali.
6
Usaha melaksanakan soalselidik melalui borang-borang soalselidik yang dikirimkan melalui pos kepada Majlis-majlis di negeri-negeri yang loin tidak mengalakan, kerana hampir 50% tidak dibalas walaupun sampul surat beralomat penyelidik bersetem diserlakan.
Dengan konstrain tersebut diatas, lenteran kawasan kajian telah dihadkan kepada Negeri Pulau Pinang, serla maklum balas soalselidik yang diterima dari Majlis-majlis dari negeri-negeri lain.
1.6 KEPENTINGAN KAJIAN
Kajian ini akan mendedahkan penemuan-penemuan berhubung dengan struktur dan organisasi bahagian lanskap di berapa Majlis Kerajaan Tempatan serla akan menentukan taraf garispanduan yang digunakan. Di samping itu, peranan atau fungsi pemaju-pemaju dalam memenuhi kehendak Majlis juga dikajikan.
Kajian ini adalah penting supaya penemuan-penemuan akan membolehkan kita memastikan punca-punca yang merendahkan hasil kualiti kerja lanskap oleh Majlis Kerajaan Tempatan serla Firma-Firma yang terlibat dengan nya.
1.7 RUMUSAN
Tujuan lanskap ialah untuk memastikan keadaan ekologi persekitaran dan kehijauan alam terjamin sebelum dan selepas aktiviti pembangunan dilakukan. Kawasan yang dilanskap bukan sahaja memberi nilai estatik tetapi akan juga mengubahsuaikan iklim mikro dan mengkembalikan
pemandangan kehijauan di persekitoran kawasan bandar-bandar boru serla tempat-tempat lapang.
t/,ajlis Kerajoan Tempaton mernainkan peronan penting dalom perancangan dan pengurusan kerja-kerja lanskop daerah atau negeri.
Struktur organisasi yang baik akan menentukan kerja-kerja lanskap diuruskan dengan baik dan dalam pada itu dengan adanya satu garispanduan komprehensif boleh memastikan kerja lanskap yang dilakukan oleh Majlis sendiri serla pemaju-pemaju atau Kontraktor diuruskan dengan sempurna dan lebih berkesan seperti yang dikehendaki.
8
RAJAH 1.1 : Carta AHran Kajian
Kajian/llmiah
'renentuan objektif Kajian
Penentuan Skop Kajian
Maklumat Kajian Dan Data -Data Releven
l
Kajian SoalselidikI
Analisis Kajian Soalselidik
Rumusan dan Kesimpulan
Temuduga
2.0 PERANAN KERAJAAN TEMPATAN TERHADAP KONSEP DASAR KEPERLUAN GARISPANDUAN LANSKAP
2.1 PENGENALAN
Bob ini akan membincangkan prinsip-prinsip lanskap, kepentingan nya dan akan meninjau peranan Majlis Tempatan dalarn mengimplementasi kerja-kerja lanskap melalui garispanduan. Kerajaan Tempatan memainkan peranan yang arnot penting dalam menentukan tahap prestasi industri binaan melalui perlaksanan dasar-dasar ekonomi, sosial, politik dan perundangannya. Sungguhpun tahap penglibatan kerajaan di dalam industri binaan mungkin berbeza di antara satu negeri dengan lain, namun demikian prinsip-prinsip amnya adalah sama.1 Walaubagaimana pun keadaan peruntukan perundangan pada masa kini serba kekurangan terhadap perihal lanskap, dimana terdapat banyak lubang bolos dalam mengimplimentasi kerja-kerja lanskap yang berkualiti. Salah satu sebab ialah kekurangan kepakaran dan komitmen oleh pihak-pihak yang terlibat dalam perlaksanaan kerja-kerja lanskap. Suasana lingkungan dl sekitar pinggiran
I
akan lebih bererti dengan adanya perancangan lanskap yang lengkap.
Suasana lingkungan di sekitar pinggiran akan lebih bererti dengan adanya perancangan lanskap yang lengkap. Kehijauan adaia"h satu unsur bagi kawasan-kawasan pembinaan dengan tanaman pokok-pokok teduhan. Walaupun kebanyakan kerja-kerja menanam pokok dilakukan oleh pemaju atau kontraktor lanskap tetapi kualiti pokok yang dipilih serta spesies yang ditanam adalah tidak sesuai dan arnot membimbangkan. Pemilihan
I George Ofori, "The Construction Industrv," Aspects of its Economics and Management, Singapore University Press, National University of Singapore, 1990.
pokok dilakukan dengan tidak mengambil kira beberapa foktor seperti iklim, keadaan tanah, tempat, kesesuaian pokok yang dipilih dan ciri-ciri nya.
Terdapat banyak spesies pokok untuk ditonam di kawasan -kawasan yar:g tertentu. Pemilihan ini memerlukan kepakaran dalam bidang hortikultur dan lanskap, supaya cadangan pokok-pokok yang sesuai ditanam di tempat- tempat yang sesuai mengikut keadaan dan rekabentuk tanah.
Namun demikian untuk mendapat perkhidmatan pakar profesional bagi setiap projek akan menimbulkan konstrain kos kepada pemaju-pemaju dan juga Majlis Kerajaan Tempatan seperti yang dikatakan oleh Darwin Chaniago.2 Pad a pendapat pengkaji, keadaan ini adalah benar dan situasi ini belum berubah kecuali untuk projek-projek bertaraf antarabangsa seperti Hotel, Lapangan Terbang dan sebagainya, kepakaran perunding lanskap dari luar negeri digunakan.
2.2 DEFINISI KONSEP lANSKAP
Lanskap boleh didefinisikan sebagai satu proses berterusan yang membantu manusia membentuk muka bumi supaya menjadi lebih nyaman dan harmoni dan pada masa yang soma melindung alam semula jadi.3 Manakala, merancang lanskap didefinisikan sebagai sejenis alat atau seni yang digunakan untuk melindung persekitaran serta interaksi antara manusia dan alam semulajadi perlu diuruskan dengan seimbangnya.4
2 Darwin Chaniago & Mohd.Saufi Bin Hj. Abdullah, "Popular Roadside Trees of Malaysia," DBP, Kuala Lumpur, 1980.
3 S. Crowe, "Landscape. Planning:- A policy for an over crowded world," Morges, Switzerland, IUCN,1969.
4 Anna Beer, "Town Planning Review". Liverpool University Press, Vo1.64, # 4. October 1993.
1 I
2.3 KEPERlUAN lANSKAP
Bandar-bandar kini sedang membangun dengan pesat dan pernbongunan ini dapot dilihat dengan bertambahan oelbagai jenis bangunan tinggi serla lalu lintas yang sibuk kerana tambahan penduduk.
Keadaan ini, menyebabkan permandangan persekitaran bandar tidak menyenangkan dan semakin terancam.
Untuk mengurangkan keadaan ini, penggunaan lanskap yang baik adalah satu penyelesaian kerana ia akan memberi nilai kecantikan dan keindahan kepada bandar dan persekitaran. Dengan penyusunan bahan- bahan lanskap seperli pokok-pokok yang sesuai serla "hard landscape"
seperli lampu taman, bangku-bangku taman, kolam ikan dan elemen- elemen yang lain akan menukarkan wajar persekitaran demi menambah keindahan kawasan tertentu.
Proses urbanisasi yang pesat ini menimbulkan pelbagai kesan terhadap keadaan iklim seperli hujan, kelembapan, tiupan angiri serla sinaran cahaya matahari. Oleh itu lanskap yang baik atau Qptima akan mengutamakan tanaman pokok-pokok untuk mencegar iklim, mengawal bunyi bising, hakisan tanah serta mengawal iklim mikro selain dari memberi nilai estetik sahaja.
Kepentingan aspek lanskap telah diterima oleh semua pihak khususnya yang terlibat dengan pembangunan, tetapi ia memerlukan koordinasi dan kerjasama melalui satu garispanduan yang berkomprehensif.
Sekiranya alam sekitar dibiarkan sebagai alam semula jadi, keindahannya tidak perlu dijaga oleh manusia, namun demikian idea ini tidak realistik
dalam zaman moden ini.s Perkembangan bilangan penduduk serta dengan ekonomi yang kukuh telah meningkatkan keperluan asas lebihan dori duo puluh tahun yang lalu. Selaras dengan ini kebanyakan hutan, bukit bukau dan sungai dimusnahkan untuk membina bangunan dan industri-industri pengeluaran produk-produk tertentu. Pencemaran ini bukan sahaja membawa maut kepada alam persekitaran, tetapi kepada kesihatan orang ramai melalui kemusnahon elemen-elemen asal seperti tanah, air, iklim serta flora dan fauna.6
Justeru itu, dengan perkembangan kemajuan bagitu pesat, masalah- masalah bencana alam persekitaran telah disedari oleh kerajaan,dan melalui Jabatan So ins. Teknologi dan Alam Sekitar tindakan undang-undang telah dirancang untuk mencegah pencemaran ini. Agensi-agensi bukan kerajaan (Non-Goverment Organisation) seperti Persatuan Perlindungan Alam Sekitar Malaysia, Persatuan Alam Sekitar serta media-media sedang memainkan peranan yang penting untuk mencegah situasi pencemaran ini.
Y AB7 Perdana Menteri Malaysia, baru-baru ini telah mengarahkan semua pe'maju perumahan supaya kerja-kerja meratakan bukit dihentikan dan merancangkan supaya rumah-rumah mengikut kontur-kontur keadaan bukit dan persekitaran yang sedia ada. Y AB juga menasihatkan pemaju perlu mengubahsuaikan perekaan pelan supaya rumah yang dicadang tidak semestinya berhadapan dengan rumah-rumah lain seperti tradisional, tetapi mengikut kontur keadaan tanah serta kerja-kerja lanskap yang berkomplimen dengannya. Perdana Menteri juga berkata pembuangan pokok-pokok dan meratakan bukit adalah dianggap sebagai kelakuan
5 Philip Lowe, "Reforming UK Conserv<ttion", Built Environment, Vo1.l6, # 3 1990.
6 Reinhard Grebe, "Landscape Planning in West Germ<tnv", Built Environment, Vol. 16,# 2 1990.
7 Sumber dari "The Star", 9.08.1995.
13
jenayah, oleh itu langkah-Iangkah positif perlu diambil supaya keindahan den imej kehijauan dikekalkan. (Lampiran)
Menteri Kerja Raya, Datuk Seri S .Samy Vellu8 juga boru-baru ini berkata banyak pemaju perumahan tidak mernatuhi undang-undang kecil bangunan supaya tidak mematuhi prosedur uji tanah untuk memastikan tidak berlaku kes-kes di mana bangunan yang sedang dibina runtuh, retak semasa hujan lebat atau banjir kilat. Beliau juga berkata ada pemaju yang langsung tidak mengambil berat terhadap uji tanah sehingga berlakunya, kes bangunan sedang dibina runtuh. (Lampiran)
Lanskap kini telah diterima sebagai satu komoditi yang penting dalam rancangan implimentasi di kawasan persekitaran pembangunan dan langkah-Iangkah telah diambil oleh kerajaan untuk memastikan setiap pemaju tidak dapat dikecualikan doripada kehendak ini.
2.4 REKABENTUK LANSKAP
Perekabentuk lanskap adalah satu profesion yang dianggap penting di negora-negora maju dan kini di Malaysia, profesion ini diistihorkan sebagai profesion yang berpotensi untuk menyumbangkan kestabilan antora pembangunan dan alam persekitoraan. Jesteru itu, terdapat kebanyakan agensi-agensi kerajaan dan swasta sedang memberi perhatian dalam bidang ini. Namun demikian, seperti yang dikatakan oleh 9 EN. Mohd.Saufi
"tidak ramai orang yang bekemampuan mendapatkan nasihat pakar untuk menolong mereka merancangkan pelon senitaman dan menentukan jenis penuduh atau pokok renik yang hendak ditanam". Pada pendapat
8 Ulusan Malaysia, (14.08.1995).
9 En. Mohd. Saufi bin Haji Abdullah, Pengurus Besar DARA (1972-1977), "Prakata" untuk buku Perancang Senitaman Pokok Pinggiran lalan di Malaysia.
penyelidik hanya firma-firma arkitek, firma perunding dan kontraktor lanskap sahaja pada masa ini menggunakan kepakaran profesional. tetapi jarang didapati di jabatan kerajaan. Masalah ini adaloh di sebabkan oleh beberapa faktor yang akan ditinjau dclam (Bob. 5).
Kebanyakan pemaju-pemaju tidak menggunakan perkhidmatan kepakaran perekabentuk Icnskap kerana untuk menjimatkan koso Dengan itu kawasan persekitaran pembangunan tidak dilanskapkan dengan baik.
Pemaju ini hanya memenuhui kehendak-kehendak Majlis Tempatan dan menanamkan pokok-pokok minima untuk mendapatkan O.C.(Sijil Pendudukan) Kerja-kerja menanamkan pokok-pokok biasa nya dilakukan oleh orang yang tidak berpengalaman dalam bidang lanskap atau hortikultur.
Kebanyakan pemaJu seperti ini adalah yang mempunyai projek- projek keci!. dan tidak mahu berbelanja lebih untuk kerja-kerja lanskap.
Namun begitu ada juga pemaju-pemaju besar yang boleh dimasukkan dalam katagori ini. Dalam pada itu Majlis-Majlis Tempatan juga tidak mempunyai perundangan yang ketat untuk mencegah kerja-kerja yang tiddk berkualiti. Garispanduan yang sedia ada, tidak mengandungi klausa- klausa yang kukuh, ini disebabkan garispanduan itu sendiri tidak mempunyai isi kandungan yang sempurna mengenai ciri-ciri pokok serta kehendak dan sebagainya untuk mengikut kerja lanskap yang baik.
2.5 PENGlIBATAN KERAJAAN TEMPATAN DAlAM PENGURUSAN KERJA-KERJA lANSKAP
Dalam setiap Negeri di Malaysia Majlis Tempatan merupakan agensi kerajaan yang memainkan peranan penting dalam pengurusan dan
15
pentadbiran dalam semua aspek pembangunan termasuk kerja-kerja lanskap. Garisponduon lanskap merupakan sebagai satu tunjuk ajar yang mengandungi syarat-syarat serta ccdangan pilihan spesies pokok serlo ciri- ciri mengenai tanaman pokok-pokok kepada kesemua yang terlibat daJam kerja-kerja lanskap di kawasan persekitaran pembangunan dan kawasan lapang.
Jabatan Perancang di Dewan Bandaraya Kuala Lumpur10 (DBKLJ, memainkan peranan yang penting dalam usaha kehijauan Bandaraya Kuala Lumpur. Jabatan Senitaman dan Rekreasi diberi tugasan untuk merancang dan mengimplimentasi program pengindahan bandar. Antara program yang dilakukan oleh Bahagian Taman dan Rekreasi ini ada lah seperti:-
1. Tanaman Pokok
2. Membangunkan Taman Orang Ramai 3. Cipta dan Reka Taman -Taman Mini 4. Melindungi Kawasan-Kawasan "Natural"
5. Membangunkan Taman Tema (Theme Parks) 6. Melibatkan Penswastah Dalam Kerja-Kerja Lanskap 7. Menganjurkan Pertandingan Lanskap
Selain dari itu Dewan Bandaraya Kuala Lumpur telah melibatkan dalam program - program seperti:-
a) Tanaman pokok di pinggir jolon
b) Tanaman pokok dalam kawasan Taman Awam dan kawasan Terbuka
c) Tanam sepanjang Lebuh Raya
d) Tanam di kawasan Perindustrian dan kawasan Perumahan
10 National Seminar on "Urban Green" 7-8 Aug.1989. Kuala Lumpur, by Ayoub Hussin.
e) Tanam serlo kerja·kerja Lanskap dalam sempedan Bandoraya (buffer zone)
Salah satu symat yang diperlukcn untuk mendapat Sijil O.c, setiap pemaju, diperlu menanam pokok-pokok seperti yang telah diluluskan oleh Majlis Tempatan pada awol pemohonan nya. Kebanyakan Majlis Tempatan pada masa kini hanya memerlukan tanam pokok yang minima sahaja dan cora menanam itu terpulangkan kepada pemaju atau kontraktor lanskap. Penglibatan pihak Majlis Tempatan dalam penyeliaan kerja-kerja yang dilakukan oleh pemaju adalah amat kekurangan. Tren pada masa kini ialah selepas menyeselesaikan kerja-kerja menanam oleh pihak pemaju barulah Majlis akan menghantar pegawai nya untuk menyiasat dan memastikan soma ada semua kerja-kerja lanskap telah dilakukan seperti dalam pelon permohonan.
2.6 TUJUAN KEPERLUAN GARISPANDUAN LANSKAP
Di dalam keadaan ini peruntukan dalam perundangan yang serba kurang serta tambah pula dengan pembangunan yang pesat sejak dua dekad yang lalu, lebih pemahaman terhadap aspek lanskop perlu diutamakan.
Kerajaan Negeri memainkon peranan yang penting untuk memastikan supaya meningkatkan kualiti aspek-aspek rekabentuk lanskap serta pemeliharaan alam persekitaron. Majlis Tempatan yang mempunyai kuasa pengurusan dan pentadbiran dolam semua aspek kemajuan, perlu mengkaji dengan teliti supaya alam persekitaran tidak dijejas demi pembangunan. Sebelum sesuatu kawasan diluluskan oleh Majlis Tempatan untuk dibangunkan, pemohon atau pemaju mesti membuat satu kajian
17
(
I
!
mengenai pokok-pokok yang sedioda di kawasan itu dan ditanda dalam pelon. Informasi keadaan pokok dan bilangannya boleh dikumpulkan seperti yang di borangll (Jodual 2.1). dan diserahkan kepada Mojiis Tempaton untuk dikaji dan menentukan bilangon pokok yang perlu diselamatkan dan dilindungi. Cora ini adalah amat penting supaya pokok- pokok yang asli (indigenous)atau spesies yang bernilai dari segi sejarah dan estetik boleh diselamatkan. Tumbuh-tumbuhan lain yang berpotensi dan yang tidak menganggu kerjo-kerja pembinaan juga harus diselamatkan.Selain dari itu seperti yang dicadangkan oleh M.F. Downingl2, satu kajian perlu dilakukan oleh pemaju berkenaan dengan informasi keadaan kawasan untuk kerja-kerja lanskap yang mengandungi (Base plan, Geology, Topography, Climate, Soils, Land, Vegetation Artefacts &buildings, Services and Legal restraints). (Jadual 2.2)
Garispanduan lanskap merupakan salah satu langkah untuk menentukan supaya pokok-pokok yang sesuai ditanam di kawasan persekitaran pembangunan serta tempat-tempat tertentu seperti di taman kanak-kanak, taman rekreasi dan sebagai nya. Tujuan utama garispanduan lanskap adalah untuk memaksa pemaJu bertanggungjawab keatas keindahan persekitaran kawasan binaan dijamin tanam-tanaman pokok- pokok melalui kerja-kerja lanskap. Garispanduan ini akan membawa kesederaan terhadap alam persekitaraan serta memberi komitmen sivik kepada komuniti keseluruhan selain dari seta kat membina bangunan sahaja oleh pemaju-pemaju.
II M.F. Downing, "Landscape Constmction.·'London E.&F.N. Spon 1977.
12 Ibid.
i
r 2.7 MASALAH-MASALAH LANSKAP DI MALAYSIASecara umumnya kemudahan lanskap yang sedia ada otau yang dilakukan di pusat-pusat bander adalah sangat minima jika dilihat secaro keseluruhannya. Kemudahan-kemudahan seperli 'Soft-landscape & Hard- landscape' yang ada kini tidak diselaraskan dengan baik antara satu kawasan dengan lain. Keadaan kawasan seperti taman kanak-kanak, kawasan rekreasi, kawasan lapang serla padang letak kereta begitu tidak diambil berat atau kelihatan dengan tanaman pokok-pokok yang amat mengecewakan. Pengawasan dan penyelenggaraan kawasan-kawasan tersebut seperli di atas adalah dibawah pengurusan Majlis Tempatan selepas diserahkan oleh pemaju-pemaju tertentu. Malangnya kebanyakan tempat awam ini tidak diberi perhatian yang sewajarnya.
Kawasan-kawasan di tempat membeli-belah juga kekurangan kemudahan-kemudahan yang dapot menggalakkan suasana penggerak dari segi fizikal dan keselesaan serta pandangan yang selesa kepada pejalan kaki. Ini termasuk kekurangan tanaman pokok-pokok untuk berluduh, serta elemen-elemen yang lain seperti air, lampu-Iampu dan tempat duduk.
Ruang-ruang diantara bangunan Juga didapati terbiar dan kadangkala ia menjadi tempat membuang sampah sarap. Keadaan ini telah menimbulkan pandangan yang tidak menarik dan boleh memberikan masalah kepada kesihatan umum. Keadaan ini sering dapat dilihat di setengah-tengah tempat seperti di lorong, jalan dan di antara bangunan- bangunan perniagaan serta kompleks membeli-belah.
19
Kawasan-kawasan sekitar bangunan khasnya bangunan awam tidak mempunyai skim tanaman yang serentak dari segi tata-aturnya. Pelbagai jenis atau spesies pokok ditanornkan dan keadaan ini teloh menyebabkan kawasan bangunan-bangunan ini tidak mempunyai identiti tersendiri yang sesuai untuk mengabungkan eorak senibina dan lanskap persekitaran.
Kekurangan pokok-pokok peneduhan sepanjangan jalan-jalan utama di kawasan kajian juga telah menimbulkan pelbagai masalah kepada orang ramai khasnya kepada pejalan kaki. Pengguna-pengguna ini sentiasa terdedah kepada panearan terik matahari terutama pada musim panas.
Pemandu-pemandu kenderaan juga menghadapi masalah yang sama tambahan pula mereka terpaksa berhadapan dengan silauan eahaya. Ini kerana tiada pokok-pokok yang seeukupnya bagi menghalang dan
; menyerap eahaya ini.
Kejayaan lanskap di kawasan pusat bandar bergantung besar kepada kualiti laluan pejalan kaki kerana sistem ini akan mewujudkan suatu orientasi kepada peraSaan para pengguno serta identiti daripado satu ruang ke satu ruang yang lain. Keadaan ini perJu dikaji supaya ia mengaitkan ruang-ruang berkenaan terutamanya melalui jalan-ja'lan kaki yang dapat memisahkan di antara kenderaan bermotor dengan pejalan kaki. Pada masa kini pekara ini amat mengeeewakan dan perlu diambil perhatian.
Tempat-tempat letak kereta dan perkhidmatan di pusat bandar juga perlu disediakan kemudahan-kemudahan lanskap yang benar-benar berfungsi dan hendaklah diasingkon daripada kesibukkan lalulintas. Namun demikian kebanyakon tempot letek kereto yang sedioda tidak diraneang dengan baik kerana tiada ada kemudahan lanskap yang meneukupi.
Kemudahan di tempat-tempat pengangkutan awam seperti di perhentian
bas, teksi dan sebagainya tidak disedia dan diselaraskan dengan baik. Tidak dapat dinafikan kerana kebanyakan tempat ini longsung tidak ditanam dengan pokok-pokok perhiason dan yang memberi naungan.
2;8 GARISPANDUAN lANSKAP YANG DIGUNAKAN OlEH MAJlIS TEMPATAN KERAJAAN DI NEGERI PUlAU PINANG SERTA PENGlIBATANYA DAlAM KERJA-KERJA PENYElENGGARAAN
Di Negeri Pulau Pinang terdapat duo Majlis Tempatan, satu ialah Majlis Perbandaran Pulau Pinang dan satu lagi Majlis Perbandaran Seberang Perai. Walaupun di negeri yang soma, kedua-dua nya mempunyai struktur dan organisasi' (Bab.3 akan meninjau topik ini secara terperinci ) serla pengurusan dan pentadbiran yang amat berbeza dalam pengurusan kerja- kerja lanskap. Kedua-dua Majlis ini tidak mempunyai pegawai profesional dalam horlikultur atau lanskap untuk menetuai jabatan atau bahagian lanskap. Ketua Bahagian Pengindahan dan Rekreasi ialah seorang Penolong Setiausaha untuk Majlis Perbandaran Pulau Pinang dan di Majlis Perbandaran Seberang Perai pula Unit Pengindahan di ketuai oleh seorang Penolong Pengarah Perancang Bondar.
Kedua-dua Majlis Tempatan ini tidak mempunyai garispanduan yang berkomprehensif. Majlis Perbandaran Pulau Pinang mempunyal garispanduan dalam bentuk catatan kerlas, manakala Majlis Perbandaran Seberang Perai mengeluarkan garispanduan dalam berbentuk risalah.
Antara kedua-dua Majlis Tempatan ini tidak ada satu sistem yang dapat menerangkan ciri-ciri pokok yang sesuai untuk ditanam di kawasan-kawasan terientu seperli nama botanik sebenarnya, bentuk, ketinggian apabila matang, cara tumbuhan akarnya, kesesuaian, bentuk bunga/buah, cadangan jarak tanaman, penyediaan lubang dan sebagai nya. Ini adalah
21
arnat penting supaya pengguna dapat maklumat dan ciri-ciri pokok-pokok yang perlu ditanam, selain dari undang-undang seperti hendak dilukis dalam pelon dan loin-lair. mengenai permohonan kerja-kerja lanskap.
Tugas kedua-dua Majlis selain dari memcstikan kerja-kerja lanskap di sempurnakan oleh pemaju-pemaju, perancangan tanaman tempat-tempat lain seperti di kawasan-kawasan awam adalah tanggungjawab Majlis, selain dari itu penyelenggaraan menjadi tugas utama. Penyelenggaraan yang baik akan memastikan kesuburan dan kecantikan pokok-pokok yang telah ditanam seperti menYlram, menggembur tanah, membaja dan mencantasnya. Kerja-kerja ini amat penting untuk mengekalkan kecantikkan . kawasan tertentu untuk masa janka panjang. Dalam hal ini kedua-dua Majlis Tempatan mempunyai kakitangan yang secukupnya untuk menyempurnakan tugasan ini dengan baik. Namun begitu terdapat kekurangan koordinasi antara satu Jabatan Kerajaan tertentu dengan yang lain dan ini telah menyebabkan kerosakkan atau kemusnahan pokok-pokok yang telah ditanam oleh Majlis Tempatan mahupun oleh pemaju-pemaju. Ini adalah satu isu yang perlu ditangani. Negeri Singapura mempunyai reputasi sebagai "Garden City of the Orient" dan kejayaan ini dapat dilakukan kerana Singapura mempunyai akta-akta yang begitu ketat mengenai kerja- kerja lanskap serta koordinasi antara satu Jabatan dengan lain adalah baik.
Indonesia juga pada masa kini tidak jauh berbeza dari Singapura, kerana di bandar raya seperti Jakarta, Bandung, Surabaya dan Medon diberikan tanggungjawab untuk mengimplimentasikan kerja-kerja lanskap, dengan program lanskap yang begitu baik dan bersistematik.13 Namun demikian di Malaysia, Dewan Bandaraya Kuala Lumpur (DBKL) telah mengeluarkan satu
13 Darwin Chaniago & Mohd.Saufi Hj. Abdullah, "Popular Roadside Trees ofMalavsia" DBP, Kuala Lumpur. 1980
garispanduan yang lengkap untuk menentukan kerja-kerja lanskap dijalankan dengan baik.( Bob 3 akan menerangkan dengan lebih terperinci).
2.9 RUMUSAN
Lanskap merupakan salah satu kerja yang memerlukan kepakaran dan pengetahuan dalam perekaan dan pemilihan spesies pokok-pokok yang sesuai untuk ditanam di kawasan-kawasan tertentu. Walaupun pada suatu ketika bidang ini tidak dipentingkan, kini ia telah menjadi satu aspek yang penting disebabkan oleh faktor ekologi. Kebanyakan tempat yang berbukit-bukau telah dimusnahkan di atas nama kemajuan. Perbuatan ini mencerobohi asas kehidupan flora dan fauna yang tidak boleh dinilai dengan mota wang, kerana kehilangan itu tidak akan dapat dikembalikan.
Kebanyakan kerja-kerja lanskap yang dilakukan pada masa kini adalah secara 'Ad-hoc', tidak diberi perhatian kepada konsep jangka panjang. Pemaju-pemaju, akitek lanskap, kontraktor lanskap serta lain-lain pihak yang terlibat dengan tanaman pokok-pokok tidak mengertikan
I
keperluan yang sebenar nya. Tambahan pula agensi kerajaan melalui Majlis Tempatan tidak mengambil berat atas kerja-kerja lanskap serta kekurangan kakitangan yang berkaliber serta kelemahan undang-undang menambahkan keadaan lanskap. Garispanduan yang lemah adalah salah satu sebab yang menyebabkan pemaju-pemaju tidak dapat menghasilkan kerja-kerja lanskap yang berkualiti. Patutnya garispanduan mesti disediakan oleh seorang pakar seperti Hortikulturis atau oleh seorang Arkitek Lanskap dan bukan oleh pegawai-pegawai dalam bidang yang berlainan.
23
Dengan adanya satu garispanduan ianskap, seperti yang digunakan oleh Dewan Bandarayo Kuala Lumpur, harapan klJaliti kerja kini akan meningkat. Akta-okta baru akan menjaminkan iGnskap berkua1iti perlu diwujudkan serb koordinasi kefahaman antora satu Jabatan dengan lain, seperti Jabatan Kerja Raya, Pihak Berkuasa Air, Tenaga Nasional dan Majlis Tempatan mesti dirapatkan. Setiap rancangan lanskap perlu melibatkan pihak-pihak tertentu seperti di atas supaya mendapat pandangan dan komen dari semua yang terlibat dari peringkat awal-awalan lagi. Ini adalah amat penting kerana kerja-kerja yang dilakukan oleh satu pihak mendapat perhatian oleh pihak yang lain, dan sekiranya ada masalah, tindakan- tindakan atau langkah sewajarnya dapat diambillebih awal lagi. dan bukan seperti yang lakukan pada masa kini.
Sekiranya semua Jabatan. dan pihak-pihak berkenaan yang terlibat dengan kemudahan awam. merancangkan strategi masing-masing dengan kerjasama semua. mengapa tidak kerja-kerja lanskap di Malaysia setaraf dengan Negeri Singapura atau lebih baik. Untuk mencapai taraf ini.
kerjasama dan koordinasi dari orang awam hingga ahli politik memerlukan tujuan yang sama.
Pada dasarnya. kualiti kehidupan di bandar adalah bergantung pada kegangguan kehijauan persekitaran. Keseimbangan antara keperluan ekonomi dan persekitaran alam perlu ditingkatkan. Dalam hal ini peranan setiap Majlis Tempatan adalah amat penting untuk mencapai hasrat (Garden City).
JADUAl2.1 [JADUAlINFORMASI KAJIAN] (Tree survey information schedule)
No.on
I
I Species Height Girth (tick) Approximate Condition (tick) Notes(mm) aqe
I
0 lJ")-
3 0g
0 lJ") , 0 lJ") 0 0 -.q-8
0 1.1) -<> 8 -0 GJ > -=0 oc -Q)Qi "'~ .~ :'=<IJ .~-
O'~ QiO 15 -" .(1) <IJ<IJ OE "0"'0
Qj
-
M '<t .0 0 w_ ~Q ~<IJco <{
<i a:i u~
I
I
I
I
I
Total
I i
Sumber: M.E. Downing 'Landscape Construction' E.&F.N.Spon London1977.
~-"~"""
JADUAl2.2 Informasi pengukuran topik berkenaan dengan kerja-kerja lanskap (Survey information topics for landscape work)
Base plan
Geology
Topography
Climate
Soils
Land
Vegetation
Artefacts (and buildings)
Services
Published maps IOrdindance Survey etc). Air photographs and maps derived from them. Field sUiVey.
Published maps and written memorirs.
Field investivagation.
Published maps.
Air photograph interpretation.
Regional and local climatic data.
Meso-climate data inferred from observation or obtained from local
records.
Engineering qualities , site investigation. Culture soils (some genera lied conclusions may be obtained from published materials)
Site observation.
Species Heights Girth (trees) Age
Condition.
Plant communities on habitats of interest shouls be recorded.
Site investigation.
Records of es1tates, mines etc.
Air photographs.
List of buildings of special architectural or historical improtance- local authority.
Site investigation
Records of public utilities:
Electricity- CEGB overhead- high voltage.
Local board-underground -low voltage Gas- trunk or distributor
Water-trunk or distributor Sewers- Surface water
Telephones-overhead/underground-Post Office Cable television and radio-overhead/underground Legal searches
Restrictive covenants Legal restraints Tenancy rights
Rights of way Easements Other restrictions
Sumber: M.E. Downing, 'Landscape Construction' E.&F.N. Spon London 1977.
3.0 MAJlIS TEMPATAN DAN LANDSKAP
3.1 PENGENALAN
Bob ini akan menerangkan Struktur Organisasi dan peranan Majlis Tempatan dalam mengimplimentasi kerja-kerja landskap. Negeri Pulau Pinang mempunyai duo Majlis Tempatan iaitu, Majlis Perbandaran Pulau Pinang dan Majlis Perbandaran Seberang Perai. Walau pun Majlis-Majlis Tempatan ini berada di Negeri yang soma, tetapi mempunyai struktur dan organisasi yang berbeza dan pengkaji merasakan ini adalah salah satu sebab keadaan mengimplimentasi kerja-kerja berbeza dan tidak serentak dalam beberapa aspek pengurusan dan pentadbiran kerja lanskap.
Sekiranya terdapat perbezaan dalam struktur serlo organisasi Majlis Tempatan dalam satu negeri, apatah lagi berbandiang dengan di negeri- negeri lain. Sudah tentu ada pelbagai cara dan undang-undang yang berlainan soma sekali.
3.2 STRUKTUR ORGANISASI MAJLlS PERBANDARAN PULAU PINANG
3.2.1 Bahagian Pengindahan dan Rekreasi.
Bahagian Pengindahan dan Rekreasi merupakan salah satu Bahagian daripada Jabatan Seketariat dan ianya diketuai oleh Penolong Setiausaha (Pengindahan dan Rekreasi ). Carla organisasi serlo tenaga pekerja untuk bahagian ini adalah seperti dalam(Rajah 3.1).
Fungsi - fungsi utama yang dijalankon oleh setiop unit dibawah bahagian pengindahan dan rekreasi adalah seperti berikut (Jadual 3.1 ):-
Fungsi utama Bahagian Pengindahan dan Rekreasi M.P.P.P.
-
I I
UNIT FUNGSI . FUNGSi UT.<\MA
_ . - _.
l. Pokok Tepi Jolan/Tanah Perkuburon - Menanom/memangkas/menebang leduhan dan pokck Ie pi jaian (Iebih kurung
po,~
1.00 pokok)
2 Pemolongan Rumpul - Menyediakan perkhidmalan pemolongan rumpul di Gegili Jalan.Kawasan bandar dan Luar bandar serlo kawasan Zon Perinduslrian Bebas.
3. Landskap - Kerja landskap/hiasan unluk majlis rasmi 4. Tapak Semaian - Pembiakan anak benih pOKok/renek
5. Tanah Lapang/ Permainan - Penyelenggaraan lanah lapang. po dang permainan kanak-kanak Majlis di kawasan Bondar dan luar kawasan lapang Majlis . 6. Pentadbiran - Penyusunan dan perlaksanaan projek-projek
landskap dan pengindahan.
- Mengurus dan menyelia permohonan pihak pemaju untuk sijil pen gun ian bagi aspek penyediaan pokok teduhan. Garispanduan Majlis mengenai sumbangan(hanya digvnakan oleh M.P.P.P sahaja) untuk penanaman pokok-pokok dan pemandangandaratan berkaitan dengan pembinaan bangunan-bangunan.(3.1.2)
- Penyelarasan aklivili-aklivili Program Bersih dan Indah.
7. Riadah dan Rekreasi - Perancangan program-program riadah dan rekreasi.
- Penyenggaraan. lempahan dan penggunaan stadium bandaraya. padang- padang awam. balai-balai rakyat. Taman Jajar dan Taman Belia Perbandaran.
- Menyelaras semua aklivili-aklivili riadah/rekreasi dan pelancongan anjuran Majlis dan Kerajaan Negeri.
Jadual 3.1 Fungsi Bahagian Pengindahan dan Rekreasi Sumber: Majlis Perbandaran Pulau Pinang
28
3.3 OBJEKTIF BAHAGIAN PENGINDAHAN DAN REKREASI
Mengikut undang-undang Akta Kerajaan Tempatan 1976, pihok berkuasa tempotan hendal<lah menjalonkan tugas-tugas berkaitan dengan keindahan dan rekreasi. Bahagian tersebut telah ditubuhkan untuk mencapai objektif yang berikut:
1. Mengurus serlo merancang kawasan-kawasan bagi kerja pelaksanaan seni taman dan landskap.
2. Mengurus padang-padang permainan Majlis, Stadium.Taman Jajar,Balai-Balai Rakyat serlo Taman Belia.
3. Kawalan dan menguatkuasakan tatatertib kakitangan Bahagian Pengindahan dan Rekreasi.
4. Kawalan pentadbiran mengenai aktiviti-aktiviti riadah dan rekreasi.
3.4 GARISPANDUAN MAJLlS PERBANDARAN PULAU PI NANG
Garispanduan yang telah disediakan oleh Majlis Perbandaran Pulau Pinang adalah berbentuk cetakan kerlas dan mengandungi 18 speseis pokok dengan ulasan mengenai nama botanik, nama tempatan, ketinggian kesesuaian serla diskripsi ringkas mengenai pokok-pokok tersebut.(Jadual 3.2)
Jadual3.2 : NAMA-NAMA POKOK DALAM GARISPANDUAN MAJLlS PERBANDARAN PUlAU PINANG
Height Suitability for Name of tree Local Brief description when planting
name fully
grown
1. Arfenillea Hop tree slowgrowing, good 30ft. Roadside,
arborescens shape with dense house garden
rounded crown
2. Bahuhinia Pink quick growing & 25 ft. Parks or garden blakeana bauhina provides good shade
3. Cassia fistula Indian very slow growing.not 40 ft. Park, house
laburnum much shade garden
abdundant yellow flowers in full bloom
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Cassia javanica
Casurina equisetilolia
Delonix regia
Eugenia grandis
Fagrae fragrans
Filicium decipiens
10. Lagestroemia floresginae
11. Minmusops elengi
12. Pterocarpus indica
13. Peltophorum pterocarpum
14. Swietenia macrophylla
15. Roystonea regia
16. Enterlobium saman
17. Cinnamonum iners
18. Jacaranda filicifolia
Javanese cassia
Ru
quick growing
'
I ;~~:~~~n~ ~,~'::!n
;hodequick growing needle shaped light shade
40ft.
80 ft.
Flame of quick growing 40 It.
the forest providing light shade
Jambu laut good shade tree 60 It.
Tembusu slow growing and 80 ft.
provide good shade. a very stately tree
fairly quick growing, 50 ft.
fern like foliage providing good shade Rose
India
of slow growing 30 ft.
Tanjong tree
Angsana
Yellow flame
providings thick rounded foliage
slow growing
providing
dense crown and good shade
excellent shade tree
45 It.
80 ft.
fa~t growing with 50 ft. dense foliage
Broad leaf quick growing with 50 ft.
Mahogny dark glossy green leaves
Royal palm a very stately palm 50 It.
tree Rain tree
Wild cinnamon
Jacarand
very fast growing with very wide spreading crown
very quick growing tree with dense, bushy rounded crown
60 It.
40 It.
slender shape and slow 30 It.
growing Sumber: Majlis perbandaran Pulau Pinang
30
PO" houJ
garden ,e
I
Park.avenue an roadside
Roadside. park, big garden Roadside tree
and open
spaces
Roadside tree and big open space
Roadside and open spaces
Roadside tree
and house
garden
Roadside and park
Roadside and space
trees
tree open
Roadside tree and open space
Roadside tree and open space
Roadside,oven ue and park Roadside and space Roadside and space
tree open
tree open
Roadside tree and house carden
3.4.1 Sumbangan Untuk Penanaman Pokok-Pokok Dan Pemandangan Dataran Berkaitan Dengan Pembinaan Bangunan
1. Semua pemilik bangunan wajib ada menanam pokok di kawasan- kawasan lapang awam dan di tepi-tepi jolon dengan perbeianjaan mereka sendiri. atau membayar sumbangan kewangan kepada Majlis Perbandaran Pulau Pinang mengikut kadar-kadar yang ditetapkan dalam garispanduan ini. apabila mereka bercadang membina sebarang bangunan dalam kawasan di bawah bidang kuasa Majlis Perbandaran Pulau Pinang.
2. Untuk pembinaan rumah-rumah sementara atau rumah-rumah separuh tetap yang luas lantainya 1.000 kaki persegi atau kurang. pemunya- pemunya bangunan itu adalah dikecualikan dari menepati syarat ini.
3. Opsyen untuk pemunya-pemunya bangunan membuat pandangan daratan dan menanam pokok dengan perbelanjaan mer
